Мә тін ді оқып, не гіз гі ақ па рат ты кес те ге не диаг рам ма ға тү сі рің дер. Ға лам тор та ри хы ком пью тер дү ние ге кел ген уа қыт тан бас тала ды.
1957 жылы Кеңес Одағы Жердің жасанды серігін ұшырғаннан кейін,
АҚШ Қорғаныс министрлігі ақпаратты тасымалдаудың сенімді жүйесі
қажет деп шешті. АҚШ-тың алдыңғы қатарлы зерттеу жобаларының агент-
тігі (ARPA) осы мақсатта компьютерлік желі құруды ұсынды. Бұл желі ні
құру Лос-Анджелестегі Калифорния университетіне және Стэнфорд зерттеу
орталығына тапсырылды. Компьютерлік желі ARPANET деп аталды. Барлық
жұмыстарды АҚШ Қорғаныс министрлігі қаржыландырып отырды. Желі ні
ғылымның әртүрлі салаларындағы ғалымдар қолдана бастады. Алғаш қы
ARPANET серверіндегі «Honeywell-516» компьютерінде 12 КБ қана опера-
тивті жад болатын.
1971 жылы желі ар қы лы элект рон ды ха бар ла ма жі бе ру ге мүм кін дік бе ретін
ал ғаш қы ком пью тер лік бағдар ла ма жа са лып, ол ке ңі нен та рал ды. 1973 жылы
бұл же лі ге тран сат лан ти ка лық те ле фон сымы кө ме гі мен Ұлыб ри та ния жә не
Нор ве гия ның ұй ым да ры қо сы лып, желі ха лы қа ра лық сипат алды. Бұл же лі,
не гі зі нен, элект рон ды ха бар ла ма ны жі бе ру үшін пай да ла ныл ды. Бірақ бас қа
тех ни ка лық стан дарт тар не гі зін де жа сал ған же лі лер мен бай ла ныс ор на та
ал май тын еді.
70-жыл дар дың со ңын да мә лі мет тер ді та сы мал дау стан дарт та ры ке ңі нен
та рай бас та ды, олар 1982–1983 жыл да ры бір стан дарт қа кел ті ріл ді. 1983 жыл-
дың 1 қыр гүйе гін де ARPANET же лі сі NCP про то ко лы нан TCP/IP про то ко лы на
кө ші ріл ді, бұл про то кол қа зір гі кез ге дей ін же лі лер ді бі рік ті ру үшін қол да ны-
лу да. 1983 жылы пайда болған «Ин тер нет» тер ми ні ARPANET же лі сі не бай ла-
ныс ты ай ты ла тын бол ды.
Су-тіршілік көзі. Сусыз тіршілік ететін, ағза кездеспейді. Тіршілік құбылыстарының бәрі судың қатысуымен жүреді. «Жер бетін қанша шарласаңыз да, су сияқты мөлдір, әрі иіңізге көне беретін жұмсақ зат таппайсыз. Бірақ су, өз жолында қандай қатты, әрі берік зат болса да, егеп, қашап, тесіп өтеді. Оны ешкімде өз ырқына бағындыра алмайды. Кез — келген қаттыны жеңіп кетеді. Жұмсақ болса да берік нәрсені өз ыңғайына көндіре алады. Мұны барлығы біледі, бірақ осылай әрекет етуге ешкімнің де жүрегі дауаламайды», — деп бұдан екі жарым мың жыл бұрын ғұмыр кешкен қытай ғұламасы Лао — Цзы жазған болатын.
Барлық тірі ағзалардың 75 пайызы судан тұратыны бәріңізге мәлім. Таза сусыз адам өмір сүре алмайды. Су үнемі теңіз, ауа мен құрылық арасындағы айналымды жүзеге асырады.
Суды ластанудан сақтау әр адамның міндеті. Қоқыстарды суға тастауға болмайды. Судың тазалығын сақтасаң, оның ішіндегі жануарларды, өсімдіктерді сақтағаның.
Суға байланысты оқушылармен мынадай ойын түрлерін пайдаланып олардың ойларын, нені білетінін анықтауға болады.
«Миға шабуыл»
Қанатты сөз «Сусыз тіршілік жоқ»
— Не үшін осы мақалды алып отырмын деп ойлайсыңдар?
— Бүгінгі өтетін тақырыбымыз қандай деп ойлайсыңдар?
— Тақырыбы «Су- тіршілік көзі».
А) Сөздік жұмысы.
— Ал енді жаңа сөздерді пайдаланып әңгіме құрастыру. Кейін үздігін анықтау.
Баға жетпес ,суару, мал шаруашылығы, өнеркәсіп, құдық, қатты қөніл, лайламау, ластамау,сабама, шошыту.
Су - баға жетпес байлық. Суды өнеркәсіпте, мал шаруашылығында пайдаланады. Ерте кезде суды тек құдықтан ішіп отырған, оның тазалығына қатты көңіл бөлген. Суды сабауға, оған түкіруге болмайды Оны шошытып алмау керек. Суды ластауға, лайлауға болмайды. Оны таза ұстап, қорғау керек.
«Сұрақты тап» Мына сөздерге сұрақтар құрастыру керек.
Мәселен: Табиғи ойысқа жиналған суды не дейміз?(Көл)
Арал, Балқаш, Зайсан бұл- (Көл)
«Кім көп біледі» Су туралы ырымдар, мақал-мәтелдер, тиым сөздер білді. Қане, кім айтады?
— Суға түкірме.
— Түнде судың бетін ашық қалдыруға болмайды.
— Бұлақты жер, тұрақты жер.
— Сулы жер — нұрлы жер.
— Сусыз өмір тұссыз аспанмен тең.
— Су — дүниенің басы.
— Су — табиғат ажары.
— Су — тазалық досы.
— Сусыз өмір жоқ.
— Кірдің суын басуға болмайды. Барлық жаманшылық кірдің суымен кетеді, оны басу сол жаманшылықты үйіңе әкелгенмен бірдей.
Б) Ойын «Мимика» үнсіз түсіндіру.
Жаңбыр жауады, суға жүзу, шай құю, кір жуу, су тасу, су шашып ойнау
есіктің алдына су шашу, бас жуу, гүлге су құю.
— Біз не білдік Судың пайдасын, қажеттілігін білдік
1 топ тапсырмасы: «Су -тіршілік көзі» тақырыбында эссе жазу
2 топ тапсырмасы: «Су -тіршілік көзі» сурет салу
3-топ тапсырмасы: «Су -тіршілік көзі» тақырыбында өлең шығару Барлық ғалам, мөлдір судан нәр алар
Сумен өсіп, су арқылы жаралар
Басқа төгіп, текке құртып тамшысын
Бұл ғаламда, су үшін де сұрау бар. (Оқушы шығармасынан)
Судың да сұрауы бар.
Су қандай зат?
Оның пайдасы бар ма?
Оны босқа төгуге, бүлдіруге бола ма?
Судың қасиеттері қандай?
Су не істей алады, сендер қалай ойлайсыңдар? (Су ағады, құйылады, тамшылайды, сылдырлайды).
Қазақстандағы су ресурстарының негізі - өзен сулары болып есептеледі. Қазіргі кезде Республикамыздағы барлық ірі өзендер – Іле, Сырдария, Жайық, Ертіс, Шу, Талас ластанған. Теңіз бен мұхиттар мұнаймен ластануда. Бұл қоршаған ортаға өте қауіпті. Судағы балықтар қырылып, қалу қаупі жылдан жылға өсіп келеді.
Суды қорғау – баршамыздың парызымы