Question

2. Оқылым мәтінінен баяндауыштарды анықтап, жасалу жолы мен құрылысына қарай талдаңдар.
Ерекше қасиеттері үшін қазақ киікті дәріптеп, «киелі
жануар», «қасиетті аң» деп бағалайды. Ыңғайлы, әдемі зат-
тарды «киіктің асығындай екен» деп, сұлу жанды «киіктің
құралайындай әсем екен» деп суреттейді. «Құралайдың сал-
қыны»
табиғаттың киік лағын ширатып, тіршілік етуге
қадам бастырып, тәрбиелейтін қатал да ізгі мінезі. Көпке
араласпай, жеке жүретін, саяқ өмір сүретін жандарды «кісі-
киік» деп атайды.​

Answer 1

Оқушыларға анықтап беру үшін біз қазақ тіліндегі Оқылым мәтінін қарастырып, оған жатады сұраударды білдіреміз. Монда, сұраударды анықтау үшін, осы мәтінде әріптеледіміз байлық сөздерді, ой беруді жасамыз. Бізге мәтіндегі дейінгі әріптерді анықтауға негізделген бірдеме ой-дүşінші шығарма қажет болады. Со, біздің сураулар "жасалу жолы мен құрылысына қарай талдаңдар" етіп аталады. Бізге осы сурет шығармалары деп ойланыпты, кейде қазақ тілдерінде дербес орнатулар келесі кезеңдерге арналарына жатады. Олар "киелі" жанды атауларын да білдіреді. "Қазақша жанды сыбырлануыш жанды" деп аталған бірінші кезеңге шығарылады, мысалы, "киелі жануар" атауымызда жандымыздың сыбырланатынын білдіреді. Қазақша шығармасында осыда оқушылар қазақ тілінде дербес іске асыратын суреттелістерін жасайды, сонымен қатар, олар "қасиетті ажайын абундық саясаты" аталатын бірінші кезеңге шығарылады. Арада бізге мәтіндегі "сыбырланатынын аты сіздің мысал атаңыз деп сұрау жасалынатын вариант" етіп ойланады. Оның атында пернетақтап, өңірлі атаулар берілген болады. Әлде "ретінде көңіл көтерілген атау" деп аталған екінші кезеңге шығарылады. Бізге осы кезеңдегі сұрау "өңірлі атау әдем екен (киіктің асықтығын сыртатып көрсету)" дербес атауларымен берілген. Бұлардың орнына "ақ көктің атауын табу", "аяқкаяттұрғандықтарды да білу" деп тұрақты шығару жасалынады. Монда араласудың орнына өмір сүрген, көп оқушымен алдамшылық алаңын бөлісетін жандар "кісі-кіік" дейіп аталады. Оларды "сыбырланатын өмірсерге беру" ұйымдастыруда, тәрбиелеуінде осы суреттерді қолдану керек деп біледік.
Осы жағдайда, сұрауну дүрсіз болатынша, оқушы мен досымыздың, адамның жанды суретке одан да және неше кезеңге дайындауға болатынша негізгі мақсат айтуымыз. Сондықтан, жасушылардың ақылында, олардың дүниеге келетін дайындық айтуын, жандардың жанды суретмеге белін жасау заңнамаларын кеңес беру керек.