"Қозы Көрпеш - Баян сұлу" дастаны - қазақ əдебиетінің зор мұрасының бірі. ...Дастанның суреттілік қасиеті - оның жалғыз тілінде емес, ...идеясында, Адам образдарында, оқиғасының қызық, шебер, аянышты болып суреттелуінде.
Мұхтар Əуезов
"Қозы Көрпеш - Баян" - біздің түркі баласының сүйген ертегісі. Норманға "Фауст" қандай болса, түркі баласына "Қозы Көрпеш - Баян" сондай. "Қозы Көрпеш - Баян" - көп мағыналы, түркі жұртын сипаттайтын əдебиет қорының таңдамасы.
Əлихан Бөкейханұлы
Мен Аягөзді өте жақсы көремін жəне оған тамсанамын. ...Алтын айдар Қозы Көрпеш пен Баян сұлудың бір - біріне деген махаббаты жайлы поэтикалық аңыз, осы өзенде өткен оқиға - мұның маңызы зор себебі...
Шоқан Уәлиханов
"Қозы Көрпеш - Баян сұлу" жыры - қазақ эпосының шоқтығы. Оның сюжеті халықаралық, бірақ бірде-бір халық оны дəл қазақтардай ғажайып жырға айналдыра алған жоқ. ...Бұл жыр - дүниежүзіндегі ең қымбат əдебиет мұраларына жататын шығарма.
Григорий Потанин
Қозыке өлген жерінде Баян да өлген, Əркімнің сондай болсын алған жары.
Жырауларды халык, қадір тұтқан. Ел толқыған кезде, бүліншілік шыққанда немесе ел шетіне жау келғен кездерде ақыл, кеңес сұрайтын болған. Мұндай кезде жырау жұртшылықты абыржымауға шақырып, оларға күш-қуат беріп (дем беріп), істің немен тынатыны жайлы болжамдар айтып отырған. Жыраулар поэзиясы ХV-ХVII ғасырлар аралығын қамтиды. Жырау деген атау "жыр" сөзінен шыққан. Жыршы деп көптеген эпостық жырларды жатқа білетін, дайын репертуары бар айтқыштарды таныған. Жыраулар өз шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан. Олардың толғауларының негізгі тақырыптары - туған жерді, елді сүю, Отанды қорғау, елді бірлікке шақыру, адамгершілік қасиетті насихаттау. Жыраулар поэзиясының біраз үлгілері осы тарауда ұсынылып отыр. Соларды оқып-үйрену барысында халқымыздың атадан мирас болып қалған сөз маржандарына қанығасыңдар, халқымыздың басынан кешірген тарихи кезеңдермен таныс боласыңдар, оның қадір-қасиетін білесіңдер, тәлімдік, танымдық, тағылымдық терең ой дүниесіне енесіңдер. Әдебиет тарихы ел тарихы, халық тарихы екеніне көз жеткізесіңдер. Жыраулар поэзиясының маңызы мен тақырыбы.Жыраулар поэзиясының құндылығы неде? "Бұл дәуірдегі әлеумет тіршілігінің, –дейді М.Әуезов, –ең шешуші мәселесін әдебиет жүзіне түсіріп, алғашқы рет қалың ел қамын ойлап, күңіренген қария –Асан. Бұл заман сыншысы сөйлесе, шешілмеген жұмбақ, түйіні шатасқан сөздерді ғана сөйлейді, өзі туған заманның белгілерін қарап, келешек заман не айтарын болжайды: сөзінің бәрі терең ой, терең мағынамен сөйленеді. Айтпақ жайларын ашып, ұғымды қылып айтып бермейді. Әдейі көмескілеу жұмбақ қып айтады. Жыраудың сөзі мақсатсыз айтылмайды. Не айтса да көптің мұңы, көптің жайы туралы, не көпке арналып ақыл, өсиет есебінде айтылады". Ғалымның осы ғұламалық пікірінде жыраулар поэзиясының идеялық-көркемдік мәні терең ашылған. Халқымыздыңосы зергерлік сөз тұнығына әрі ақын, әрі ғұлама Шәкәрім де ден қойған. Ол "Ескі ақындық" деген өлеңінде халық мұрасын, ауыз әдебиетін, жыраулар поэзиясын аса жоғары бағалаған: Олардың жырында "қыран құстың ұшқаны", "ақбөкеннің жүрісі", "жайдақ желдің желісі", "мөлдір қудың аққаны", "жел жетпейтін құландар жүйріктігі", "адам жанының жайма шуақ кезеңі" –бар-баршасы, көшпелі қазақ өмірінің бүкіл әлеуметтік, рухани тіршілігі бейнеленген деп керемет ой түйген. Жыраулар поэзиясын айтулы сөз зергері Мағжан Жұмабаев та "Батыр Баян" поэмасында.Демек, жыраулар поэзиясы –халқымыздың неше ғасырлық өмірін өнер өрнегіне, ақыл сөзіне бейнелеп түсірген, өшпес, өлмес мұрамыз.Жыраулар поэзиясы халықтың басынан өткерген тарихи оқиғаларды, оның арман-мұратын, кешірген ауыртпалықтарынжырлаумен ғана бағалы емес, елдің саяси-әлеуметтік тіршілігін, ойсанасын, дүниетанымын көркем бейнелі тілмен бере білуімен де бағалы. Жыраулар поэзиясы соны философиялық терең ойға толы. Олардың поэзиясы өсиетнама түрінде келеді. Сондықтан да жыраулар поэзиясында нақыл, афористік сөз оралымдары мол.Олар сол еліне жалынды жырларын арнаған, халқын сол елі үшін қызмет етуге үндеген, керек болса, жанын пида етуге шақырған. Халқы үшін қан майданда шайқасқа түсіп, елін, жерін сыртқы жаудан қорғаган әйгілі халық батырларының ерліктерін жырлаған. Мысалы, Тәтіқара ақын: Жыраулар өмір жайлы, достық жайлы, адамгершілік, ерлік жайлы, тіршілік жайлы жыр шерткен. Олар өмір диалектикасына да терең көз жіберген, дүниенің бірқалыпта тұрмайтынын ("мынау жалған дүние кімдерден кейін қалмаған"– Шалкиіз), үнемі өзгерісте болатынын дұрыс пайымдаған. Жыраулар поэзиясында адамгершілік этика, мораль мәселелері кең орын алған. Оларда бүгінгі жастар ғибрат, тағлым алар дүниелер молшылық. Жыраулар поэзиясы өзінің әлеуметтік, адамгершілік сарынымен ғана емес, көркемдік сапасымен де құнды. Жыраулар поэзиясында синтаксистік параллелизмге, дыбыс үндесулеріне, ішкі ұйқасқа құрылған өрнектер де аз емес. Арнау түріндегі сөз қолданыстар да баршылық. Жыраулар өз поэзиясында терең философиялық ойды бейнелеу үшін өлеңдерінің ұйқас, ырғақтарын сол мақсатқа орай алған. Оған бірнеше мысал келтірейік:Жырау "ж" дыбысын тамаша сөйлете білген. Дауысты дыбыстарды да шебер қолдана отырып, жыраулар өлеңнің музыкалық сазын күшейткен. Шын көркемдік тәсіл арқылы олар оқушысын шығарманың ішкі иірімдеріне ендірумен қатар, эмоциялық әсерін үстей түскен. есірген Есім ханның қылығын ашу үшін "е" дыбысынан өрнек жасап сөйлеткен. Ақтамберді жырау сұрай арнау сияқты көркемдік тәсілді ұтымды пайдаланған. Оның "Күмбір-күмбір кісінетіп" толғауынан, табиғат пен адам тағдырын жарыстыра, салыстыра бейнелей отырып, өлеңнің мән-мазмұнын терендеткен, әсерлі еткен. Мұнан жыраулар поэзиясының көркемдік сапасын айқын аңғаруға болады. Әдебиетімізді жаңа тарихи кезеңде, ел басына қиын қатер төнген шақта, екіталай кезеңде – XVIII ғ. бірінші жартысында жаңа, соны ой-толғанысымен, көркемдік сөз өрнегімен әрі қарай дамытқан Бұқар жырау. Оның жыр-толғаулары – сол тарихи дәуірдің көркемдік көрінісі.
Менің күшті күнім. Бір де біз апам екеуміз саябаққа барып едік.Ауа райы тамаша еді.Апам екеуміз саябаққа кешке бардық.Сол кезде апам екеуміз фонтан алдында отырдық.Ол Шымкент қаласында болды.Алдымыздан бір апай шығып айтты : Дәмді және керемет тегінге сатылатын балмұздақ. Апам екеуміздің ойлап отырғанымыз сол еді.Керемет емес пе!Өйткені саған ешкім тегінге балмұздақ бермейді.Біз апма екуміз оның екеуін сатып алдық. Бұл менің сәтті күнім еді.
"Қозы Көрпеш - Баян сұлу" дастаны - қазақ əдебиетінің зор мұрасының бірі. ...Дастанның суреттілік қасиеті - оның жалғыз тілінде емес, ...идеясында, Адам образдарында, оқиғасының қызық, шебер, аянышты болып суреттелуінде.
Мұхтар Əуезов
"Қозы Көрпеш - Баян" - біздің түркі баласының сүйген ертегісі. Норманға "Фауст" қандай болса, түркі баласына "Қозы Көрпеш - Баян" сондай. "Қозы Көрпеш - Баян" - көп мағыналы, түркі жұртын сипаттайтын əдебиет қорының таңдамасы.
Əлихан Бөкейханұлы
Мен Аягөзді өте жақсы көремін жəне оған тамсанамын. ...Алтын айдар Қозы Көрпеш пен Баян сұлудың бір - біріне деген махаббаты жайлы поэтикалық аңыз, осы өзенде өткен оқиға - мұның маңызы зор себебі...
Шоқан Уәлиханов
"Қозы Көрпеш - Баян сұлу" жыры - қазақ эпосының шоқтығы. Оның сюжеті халықаралық, бірақ бірде-бір халық оны дəл қазақтардай ғажайып жырға айналдыра алған жоқ. ...Бұл жыр - дүниежүзіндегі ең қымбат əдебиет мұраларына жататын шығарма.
Григорий Потанин
Қозыке өлген жерінде Баян да өлген, Əркімнің сондай болсын алған жары.
Мəшһүр Жүсіп Көпейұлы