сәтбаев қаныш имантайұлы (1899-1964) – қазақстан геологтары ғылыми мектебінің негізін қалаушы, қазақстандық металлогения ғылымының негізін салушы, геология-минералогия ғылымдарының докторы, профессор, қазақстан ғылым академиясын ұйымдастырушылардың бірі әрі тұңғыш президенті, ксро және қазақстан ғылым академияларының академигі, тәжікстан ғылым академиясының құрметті мүшесі, қоғам қайраткері, ксро мемлекеттік және лениндік сыйлықтарының лауреаты. павлодар облысының баянауыл ауданында туған. сауатын ауыл молдасынан ашқан болашақ ғалым павлодардағы орыс-қазақ мектебінде, семей мұғалімдер семинариясында, томск технология институтының тау-кен факультетінде білім алған. мұғалімдер семинариясында ж.аймауытов, м.әуезов сынды көрнекті қайраткерлермен бірге оқыған. ш.құдайбердіұлымен тығыз байланыста болып, оның шығармашылығын жоғары бағалаған. «алаш» қозғалысы қайраткерлерінің іс-әрекетіне қолдау білдірген.
ответ: қаныш сәтбаев – 1950 жж. аты бүкіл кеңес үкіметіне белгілі болған геолог ғалым. ол қазақ ғылым академиясының құрылтайшысы болып, 1945 жылы оның тұңғыш президенті қызметін атқарады. хх ғасырдың орта шенінде минерология ғылымдарының докторы қаныш имантайұлы қазақстанның орталық бөлігіндегі табиғи қазба байлықтар шоғырланған ірі кен орындарын ашады. көп уақыт өтпей оның аты бүкіл кеңес үкіметіне белгілі болады. ал қаныш сәтбаев қысқа уақытта көп қазба байлықтарының орнын қалай нақты анықтады екен? әйгілі ғалым соғыс кезінде немістер украинадағы жез кендерін басып алған кезде, қазақстанның орталығынан жез өндіретін кен орындарын ашады. орыс ғалымдары оның жетістігіне таңдана қарайтын. олар негізгі білімін ауылда алған ғалымның қысқа мерзімде қалай ірі кен орындарын аша алғанын біле алмай дал болған. ал мұның құпиясы қаныш сәтбаевтың топонимикалық білімінде еді. қаныш сәтбаев жастайынан этнографияға қызыққан. кезінен әртүрлі жер-су атауы туралы аңыз әңгімелерді тыңдап өседі. ер жеткен соң геология ғылымы саласына қатысты зерттеу жұмыстарымен айналысады. дегенмен өзінің топонимикаға деген қызығушылығын да жоғалтқан емес. кейіннен мұның оған орасан зор пайдасы тиеді. яғни жер атауларына байланысты ірі кен орындарын қысқа мерзімде анықтап, қоғамды жаңа ресурс көзімен қамтамасыз етеді. мысалы алтынқазған, кенқазған, ақтас, елуқұдық, қайрақты, жазқазған, кеңгір, жезді, қазансынған секілді жер атаулары белгілі бір пайдалы қазба орнының бар екенін дәйектейді. қаныш имантайұлы қарағанды облысында өмір сүретін ақсақалдардан топонимикалық атаулардың шығу тарихы туралы деректер іздейді. нәтижесінде ата-ң мыс, қола, темір сынды пайдалы қ көне заманнан бері пайдаланғаны анықталады. себебі бұл жер-су атаулары көне заманда қолданысқа енген. айта кетсек, ғалымның негізгі ғылыми еңбектері кентасты кендер геологиясы мен қазақстанның минералды ресурстарына арналған. жезқазған кенін зерттеу және орталық қазақстанның (сарыарқаның) металлогендік және болжам картасын жасауда көп еңбек сіңірген. ол ғылымға формациялық металлогендік анализдің кешендік әдісін енгізген.
толығырақ:
материалды көшіріп басқанда massaget.kz сайтына гиперсілтеме міндетті түрде қойылуы тиіс. авторлық құқықты сақтаңыз
объяснение: