Дефис арқылы жазылатын шылаулар:-ақ, -ай, -ау, -мыс, -міс, -ды, -ді
-ақ: Таксиге мінгенім сол-ақ еді, жолға шығар-шықпас бұзылды да қалды.
-ай:Қап-ай, мұны білгенде автобуспен-ақ бара беруші едім ғой.
-мыс:Үй жұмысын Асқат өзі жасапты-мыс.
-міс:Олар менің бүгінгі жиналысқа келмейтінімді біледі-міс.
-ды:Бұл мәселені ең алғаш ортағасырлық итальян философтар қарастырған-ды.
-ді:Біздің әуекомпаниямыздың ұшқыштары өткен аптада Арал теңізінің үстіндегі әуе кеңістігінде екі БҰН (беймәлім ұшатын нысан) көрген-ді.
Объяснение:
көкеністердің артықшылығы оларда табиғи дәрумендер өте көп.
Сәбіз. Бұл – адамдар төрт мың жылдан астам уақыт тұтынып келе жатқан ежелгі тамыр жеміс. Құрамындағы каротин адам ағзасына түскен соң А дәруменіне айналады. Бұл дәрумен көздің қалыпты көруі, тері мен шырышты қабаттардың жақсы ахуалы үшін қажет. Майды қоса тұтынса, каротин жақсы сіңіріледі.
Тәтті, нәзік және хош иісті сәбіз ешқашан жалықтырмайды. Ол адамға қаназдықтан, күштің сарқылуынан құтылуға көмектеседі; организмді нығайтып, оны түрлі жұқпалы аурулардан сақтайды; көздің нашарлауын емдейді. Сәбізден әзірленген тағамдар әлемнің көптеген елдерінде құрметке ие.
Дәрігерлер мен аспаздар ашық-қызыл түсті сәбізді ұнатады. Оны күздің алғашқы суығына дейін жинап, құрғақ жерде құмға көміп сақтаған дұрыс.
Диеталық тағамда буға пісірілген сәбіз кең тараған.
Сәбіз шырыны бет терісін әрлендіреді, бала емізіп жүрген әйелдердің сүті көбейеді, ол туберкулездің бастапқы сатыларында, бүйрекке тас байланғанда, жүрек-қан тамыр сырқаттары кезінде пайдалы.
Картоппен салыстырғанда сәбізде ақуыздар аз, алайда сәбізден әзірленген гарнирлер ет пен балық ақуыздарының сінуіне картоптан гөрі жақсы көмектеседі. Десек те, сәбізден әзірленген тағамдарды және шикі сәбізді тым көп тұтынуға болмайды.
1968 ж. «Таймс» журналы қызық дерек жариялады. 48 жасар ғалым Б.Брун сәбіз шырынын шектеусіз ішкендіктен қаза болған. Ол күніне үш-бес литрге дейін ішкен. Осының салдарынан сарғайып, А дәруменінің шамадан асып кетуінен өлген.
Қырыққабат. Әдетте күнделікті дәмге қосылатын көкөністің 25 пайызы – қырыққабат. Алайда тағамдық құндылықтары мен дәмі жөнінен ақбас қырыққабат түрлі-түсті қырыққабаттан, брокколиден осалдау. Оның жақсы тұстары – өнімділігі, ұзақ сақталатындығы, тұздауға, маринадтауға қолайлылығы.
Қырыққабаттың емдік қасиеттері ертеден белгілі. Онда С дәрумені мол – лимон мен апельсиндегі мөлшерден кем емес.
Тұздалған қырыққабат сөлі сүт қышқылына бай, ол, бірқатар ғалымдардың пікірінше, қанты диабеті бар науқастар үшін пайдалы. Балғын ақбас қырыққабат шырыны асқазан мен ұлтабар ойық жарасына ем. Бұл шырынның бауыр мен тоқ ішек сырқаттарына да шипалы екендігі жөніндегі мәліметтер бар.