Біріншіден оларға заңсыз аңшылық. Қазіргі таңда броконьерлер әлі де маралдарды заңсыз атуда. Маралдың мұйізі мен етіне деген қызығушылық әлі де сұранысқа ие.
Екіншіден маралдар мекен ететін жерлердің табиғатының бұзылуы. Қазір еліміздің көптеген өңірлерінде қазба жұмыстары жүргізілуде, соның салдарынан киіктер өз мекенін тастап басқа жаққа қоныс аударуда, ал сол факторлардың барлығы оларға кері әсерін тигізуде.
Үшіншіден мемлекет тарапынан дұрыс қолдау жоқ. Қызыл кітапқа енді, атуға болмайтын заң шықты, айыппұл салынады бірақ киіктердің басын көбейту әлі де жете қолға алынбай отыр.
Алдымен, киіктер мекен ететін аймақтарды қорғау керек. Ол жерлерде ешқандай геологиялық болсын, басқа болсын ешқандай жұмыс жүргізілмеуі керек.
Содан соң киіктерді қорғап , басын көбейтетін қорықтары мен ұйымдар ашу керек.
Келесі заңды күшейтіп, айыппұл орнына адамдарды бас бостандығынан айыру қарастыру керек.
Объяснение:
Әнші құм
Қазақстанның кең байтақ дархан даласы әлі күнге дейін толық зерттелмеген, сыры ашылмаған құпияларға толы. Кең байтақ жеріміздің аумағында табиғаттың көз тартар небір құбылыстары мен қайталанбас өзіне тән ерекшеліктері бар. Солардың бірі «әнші құм» (кейбір деректерде Айғай құм) – Алматы облысы Кербұлақ ауданы жеріндегі Іле өзенінің аңғарын бойлай орналасқан Үлкен Қалқан тауы және Кіші Қалқан тауы етегіндегі құмды төбе, Алматы қаласынан 250 шақырым қашықтықта орналасқан. Биіктігі 150 м-дей, ұзындығы 8 км, ені 3 км-ге дейін жетеді. Қалқан тауларынан соғатын желдің бағыты үнемі өзгеріп отыруы нәтижесінде құм түйіршіктері електеніп, бірегей құм қо тұратын төбеге айналған.
«Алтынемел» мемлекеттік ұлттық табиғи паркі «Айғай құм немесе Әнші құм» атты құмды төбені өз қамқорлығына алған. Кейбір деректерге сүйенсек, «Алтынемел» ұлттық қорығы кезінде Шоқан Уәлихановтың Қашқарияға сапарында пана болған деседі.
Ал енді бұл өңір неліктен «әнші құм» атанып кетті екен? Осыған тоқталып көрейік. Бұл құмның бір ерекшелігі – құрғақ күндері әуенді дыбыстар шығарады. Оның әуені бірнеше шақырымдарға жайылып, алыстан да естіліп тұрады.
Кейбір пікірлерге сүйенсек, құмның ұсақ бөлшектері бір-біріне үйкелген кезде осындай әуенді дыбыстар шығады екен: жеңіл самал жел шиқылдаған дыбыстар шығарса, қатты жел орган дыбысына ұқсас әуен шығарады. Алайда, желсіз күнде де құмның әуенін тыңдауға болады. Осы сиқырына байланысты, құм жайында көптеген аңыздар пайда болған. Құмның тағы бір ерекшелігі – ол басқа құмдар сияқты орнын ауыстырып, көшіп жүрмейді, керісінше, мыңдаған жылдар бойы Алтынемел аумағында, бір орында тұр.
Осындай табиғи ерекшелік әлемнің басқа жерінде жоқ деп айтсақ та болатын шығар. Тіпті кезінде Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан бұл табиғат ескерткішіне жолаушылар әдейілеп ат басын бұрған деседі.
Робинзон Крузо орта деңгейдегі отбасында дүниеге келген.Оның әкесі ұлы оның көмекшісі болады деп армандаған.Бірақ Робинзон авантюрист болды.Алыс елдер оны өзіне тартты.Оның бірнеше теңіз саяхаты бір күні олардың кемесін қарақшылар басып алғанша сәтті өтті.Робинзонға қарақшылық кеменің капитанына қызмет етуге тура келді.Уақыт өте келе капитан оған сене бастады,тіпті балық аулауға жіберді.Сәтті пайдаланып,Робинзон ашық теңізге жүзіп кетті. Оны португал кемесі өздеріне алды.Робинзонның өтініші бойынша капитан оны Бразилияға түсірді.Мұнда бай жерлер көп болды.Робинзон Крузо плантатор болуды шешті.Көршілерімен ол тату өмір сүрді.
Жерді бір өзің өңдеу қиын болды.Сонда Робинзон көршілермен бірге құл сатып алуды шешті.Оларды Африкадан алу қымбат болды,сөйтіп Гвинеяға жүзуге келісті.Аттанар алдында ол өз жерін сенімді тұлғаға жалға беруді құжат түрінде ресімдеп кеткен еді.
Жолда дауыл ойнап,кеме апатқа ұшырады.Барлық топтан тек Робинзон аман қалды.Ол өз есін жиғанда бірден түсінді:ешкімнен көмек күте алмайсың.Сынған кемеден қалған қалдықты ол аралға тасыды.Аралды зерттеп, ол жалғыз екенін түсінді.Робинзон теңізге жақын жерде лашық салды.
10 жыл өтті. Робинзон Арал маңынан өтетін кеме оны құтқарады деп әлі күтіп жүрген еді.Бір күні Робинзон өмір сүрген аралға жабайы адамдар қайықтарымен бірге екі адамды алып келді.Олардың бірін Робинзон құтқара алды,екіншісін олар өлтіріп тастаған еді. Құтқарылған адамды Крузо Жұма деп атады.Енді ол қарым-қатынас пен қамқорлық жасайтын объект болды.
Көп ұзамай жабайы адамдар аралға жаңа құрбандарды әкелді. Бұл Жұманың әкесі және тұтқындалған испан болды.Жабайы адамдардың ниеті түсінікті болды. Робинзон Жұмамен бірге бұл адамдарды құтқарды.Енді олар төртеу болды.Бір күні аралға кеме келді.Жағаға команданың бір бөлігі түсіп,олар байланған капитанды алып келе жатты.Олардың әңгімесі бойынша кемеде бүлік болған.Робинзон өз достарымен капитанды құтқарды,ал теңізшілерді қарусыздандырды.Робинзон мен оның серіктерін капитан өзімен бірге алып кетті.
Робинзон Крузо аралда 14 жыл ауыр өмір сүріп Англияға оралды.Бразилияда сатып алған жерді жалға алғанына байланысты Робинзон өзінің болмаған жылдары үшін үлкен ақша алды.60 жасқа қарамастан,Робинзон Крузо үйленіп,оның үш баласы болды.
Перевод:
Робинзон Крузо родился в семье среднего достатка.Его отец мечтал, что сын станет его Но Робинзон был авантюристом.Дальние страны манили его. Несколько его морских путешествий удачно,пока однажды их корабль не захватили пираты.Пришлось Робинзону прислуживать капитану пиратской шхуны. Со временем капитан стал ему доверять и даже отпускал на рыбалку. Воспользовавшись моментом, Робинзон уплыл в открытое море. Его подобрал португальский корабль. По Робинзона капитан высадил его в Бразилии. Здесь было много богатых земель. Робинзон Крузо решил стать плантатором,и это у него неплохо получалось.С соседями он жил дружно.
Обрабатывать землю самому было трудно.Тогда Робинзон вместе с соседями решил приобрести рабов.Везти их из Африки было дорого, договорились плыть в Гвинею.Перед отплытием он документально оформил аренду своей земли на доверенное лицо.
По дороге в Гвинею разыгрался шторм. Корабль был разбит. Из всей команды выжил только Робинзон. Когда он пришёл в себя, сразу понял: ждать не от кого. Из разбитого судна он на плоту перевёз всё, что осталось целым на корабле и могло пригодиться. Обследовав остров, он понял, что на нём он один. Робинзон построил себе хижину недалеко от моря.
лет.Робинзон продолжал надеяться,что настанет день, и его проплывающий мимо острова корабль.Однажды на остров,где жил Робинзон, приплыли на лодках дикари и привезли с собой двух связанных людей. Одного из них Робинзону удалось второго они убили туземца Робинзон Крузо назвал Пятницей. Теперь у него был объект для общения и заботы.
Вскоре дикари появились на острове с новыми жертвами. Это были отец Пятницы и пленный испанец. Намерения дикарей были понятны. Робинзон вместе с Пятницей сумел выручить этих людей из беды. Теперь их было четверо.Однажды к острову подошёл корабль.На берег высадилась часть команды,за собой они тащили связанного капитана. По их разговору островитяне поняли, что на корабле бунт. Робинзон со своими друзьями капитана, а матросов разоружили.Робинзона и его спутников капитан забрал с собой.
Робинзон Крузо вернулся в Англию, проведя на острове 14 трудных лет.За аренду земли, которую он приобрёл в Бразилии,Робинзон получил большие деньги за все годы своего отсутствия. Несмотря на свои 60 с небольшим лет,Робинзон Крузо женился.Жена родила ему троих детей.
Біріншіден оларға заңсыз аңшылық. Қазіргі таңда броконьерлер әлі де маралдарды заңсыз атуда. Маралдың мұйізі мен етіне деген қызығушылық әлі де сұранысқа ие.
Екіншіден маралдар мекен ететін жерлердің табиғатының бұзылуы. Қазір еліміздің көптеген өңірлерінде қазба жұмыстары жүргізілуде, соның салдарынан киіктер өз мекенін тастап басқа жаққа қоныс аударуда, ал сол факторлардың барлығы оларға кері әсерін тигізуде.
Үшіншіден мемлекет тарапынан дұрыс қолдау жоқ. Қызыл кітапқа енді, атуға болмайтын заң шықты, айыппұл салынады бірақ киіктердің басын көбейту әлі де жете қолға алынбай отыр.
Алдымен, киіктер мекен ететін аймақтарды қорғау керек. Ол жерлерде ешқандай геологиялық болсын, басқа болсын ешқандай жұмыс жүргізілмеуі керек.
Содан соң киіктерді қорғап , басын көбейтетін қорықтары мен ұйымдар ашу керек.
Келесі заңды күшейтіп, айыппұл орнына адамдарды бас бостандығынан айыру қарастыру керек.