7-тапсырма. Мәтіннен термин сөздерді тауып, оларға түсініктеме беріңдер.
гендік модификацияланған организмдер (ГМО) - гендік кодына
бөтен гендер «жабыстырылған» ағзалар. Мысалы, картоп генінің
қатарына сарышаян генін қосу нәтижесінде біз ешқандай жәндік
жемейтін картоп түрін аламыз. Немесе күнделікті пайдаланып жүр-
ген қызанақты алсақ, оған солтүстік түйетабанының генін пайда-
ланған. Енді ол аязға төзімді, үсімейді. Бұл бізге не үшін қажет?
Айтып өткен картоп өнімі колорад қоңызынан зардап шекпейді.
Ал қызанақты солтүстік аязында да өсіруге болады. Сонымен қатар
бір пішінді, бірақ дәмсіз алмалар әбден шіріп біткенше керемет иіс
береді. Қазір байқап қарасақ, сатылатын жемістер сондай әдемі,
біркелкі және ұзақ сақталатын болып келеді. Күріш геніне астық
тұқымдастарында бұрын болмаған А дәруменін өндіретін генді қосуға
болады. Осылай ғалымдар дақылдардың өнімділігін арттыру үшін,
зиянкестерге төзімді болу үшін аз уақыттың ішінде жаңа сұрыптар
шығаруда.
қауіптілігі гендердің орналасуына байланысты. Гендер-
дің өзгеріске ұшырауынан белгісіз улы заттар түзіліп, адам мен
жануарларда аллергия тудыруы мүмкін. Құрамында гмо бар
азық өндірушілеріне өте көп табыс әкеледі. Гмо және трансгендік
азықтың қауіпсіздігін тексеру, негізінен, өндіруші есебінен жүреді.
Сондықтан ол объективті болып саналмайды. Кейбір ғалымдардың
ГМО қауіпті дегенді естігілері келмейтіні сол себептен болар.
ГМО азықтарын пайдаланудың зияны, өте қауіпті аллергиялык
реакциялардың пайда болу мүмкіндігі бар. Мысалы, АҚШ халқы
ГМО өнімдерін еркін қолданады, аллергиямен ауыратындар саны
70 пайызды құрайды. Ал Швецияда аллергияға ұшырайтындар - 7 па-
йыз, өйткені бұл елде мұндай өнімдерді қолдануға тыйым салынған.
Трансгендік өнімдерді пайдалану асқазанның сілекейлі қабаты
ның құрылымын бұзады. Жасушаларды мутацияға ұшыратады.
Зат алмасудың бұзылып, иммунитеттің төмендеуіне әкеледі. Гендік
модификацияланған азық-түлік ХХ ғасырдың биология сала-
сындағы үлкен жетістігі.
Су тіршілік көзі болғандықтан, судың қорын таза ұстап оны үнемдеу өте маңызды. Суды үнемдемесе, судың қоры азайып, балашақта су болмай қалуы мүмкін.
Менің ойымша өзен-көлдер ластанып кетсе, тірі ағзалар өмір сүруін тоқтатады. Мысалы, бір өзен суы ластанды делік:
1. Өзендегі балықтың өлімі;
2. Өзеннен түрлі жануарлар су ішеді, сол себептен жануарлар өлімі;
3. Бір өзен суы көптеген өзен-көлдерге құйылады, сондықтан басқа да су қорларын ластайды;
4. Жан-жағындағы ағаштар мен түрлі өсімдіктердің солып қалуы қатері бар.
Сондықтан, әрбір өзен-көлдерді сақтау біздің міндетіміз. Қоқысты тастамау, зауыттардың қалдықтары суға түспеуін қадағалау, мұнай және түрлі улы сұйықтықты суға ағызуын тоқтату қажет. Табиғат біздің анамыз. Әрбір адам осы айтылған ережелермен жүретін болса, суымыз да табиғатымыз да, тірі ағзалар да тіршілігін жалғастырып, жайнап тұрады.