Пән: Қазақ әдебиеті
Бөлім атауы: Махаббат және абырой
Сабақтың тақырыбы: Бауыржан Момышұлы «Ұшқан ұя» романы 7-сабақ
Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаты: Т/Ж1.Әдеби шығарманың жанрына байланысты сюжеттік желілерін, эпилог, прологтарды анықтау.
Сабақтың мақсаты: Т/Ж1.Әдеби шығарманың жанрына байланысты сюжеттік желілерін, эпилог, прологтарды анықтайды.
Сабақ барысы:
I.Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын пысықтау
Сабақтың мақсатын анықтау
Қызығушылықты ояту
Оқы, жұпта талда.
Мағынаны тану кезеңі
1-тапсырма
Оқы. Оқиға немен аяқталуы мүмкін? Болжа.
Әжемнің аты Қызтумас еді. Қартайғанда сары кемпір атанған. Жарықтық, аса ажарлы, ақ дидарлы кісі екен. Ондай ару ол кезде ел арасында некен-саяқ «Ұл біткеннің бәрі қазанның түп күйесіндей әкесіне тартып қара болды, қыз жағы өзіме тартып аққұбаша ажарлы шықты» деп отыратын еді, жарықтық. Әжем өзінің ұлдарына өңшең аққұбаша аруларды айттыруға ынтық болған. Соның кесірінен менің әкем Момыш отыз үш жасына дейін салт басты, сабау қамшылы жүріпті. Әжем оған:
— Әй, қара құл, мен құдайдан саған ай көрікті ақ перизат жолықтырғай деп тілеймін. Тым болмаса, немерелерімді жиіркенбей сүйейін, — дейді екен.
Бірде көрші ауылда үлкен той өтіпті. Той ойын-сауықсыз болған ба? Үлкенкиізүйдіңішіндежігіттер мен қыздарайтысы Той дегендеқу бас та домалайды. Кемпір-сампырларменілесіпменіңҚызтумасәжем де келгенекен. Кәріқұлағыелеңетіп, киізүйденшыққанайтысәнінестіпқалады.
Қыздың даусы жайдары естілсе де, жалтара жауап қатып отыр екен. Кәдімгі бас қосқан жердегі бастама өлеңнен ұзай қоймапты. Дегенмен сөз арасында «жақсы жігіт» дегенді жиілете берсе керек. Қызтумас әжем оны да сезіпті
«Құдашасына сонша өзеуреп отырған кім екен», — деп әжем есіктен сығалап қараса:
Қара батыр, құдаша, қара батыр,
Жауқайыраржасқанбай дара батыр.
Тәңірайдапөзіңмен бас қосыппыз
Осы кесесізжаққа бара жатыр, —
депөлеңменбірбойжеткенқарақызғааяқтыбұрыптұрғанөзМомышыекен. Әжемсондаұлынаайғайсалып:
— Өзіңқазанныңтүпкүйесіндейсің, күйегекүйежұқса — не болмақ, құдайым-ау! — депбаласынүйденқуыпшығыпты. Анасыныңайтқанынішіненұнатпаса да, әкемоныңырқынакөнедіекен.
Төмендегі сұрақтар бойынша жұмыс істейді:
• Сенің болашақ жарыңды ата-анаң таңдағаны дұрыс па?
• Қызтумас әже не себепті қара қыздың ұлына көз салғанын қаламады?
• Әжесінің бұл шарты дұрыс па?
• Оқиғаның осы тұсы пролог бола ала ма?
2-тапсырма
Төмендегі оқиға бөліктері бойынша сұрақ құрастыр.
• Әбдірахманның Рәзия атты қызына үйленуі
• Қыз балалардың дүниеге келуі
• Көптен күткен ұл
• Сәбиге берген атасының батасы
3-тапсырма
Үзіндіні оқы. Ана мен бала арасындағы қарым-қатынас туралы айт, Момынқұлдың жазалануы әділетті болды ма? Талда
Жас кезінде әкемді әйелдер жағы «Молда бала» дейді екен, кейін «Ұста бала» дейтін болыпты. Ал, әжем оны «Қара қатпа» деуші еді. Әкем орта бойлы, арық қара кісі еді. Маңдайы жап-жазық, қасы қалың, көзі шүңгіл еді. Сол арықтығына қарамай, керемет күшті болатын. Әжем оны «Тарамыс» деп те атайтын. Солкүштілігіне бола атасакерек.' Мен бірдеәжеме: — Неге «Тарамыс» дейсіз? — деппін, әкемдікемсіткенекендеп.
— Не десе де шешемніңеркі, — депкүлдіәкем.
— Қарайгөр, мынажаманды, әкесінеболысы ей, — депәжемөтірікашуланғанболды.
Әліесімде, бірретәкемніңМомынқұлдейтінінісіәжеме:
— Қойшы, апа! — депдауыскөтеріпқалыпеді, әжемтарс кете жаздап:
— Сен тұрмақ, Момышмаған осы күнгедейінбетіметікқарапсөйлегенемес. Сен қайданшықтың, иттіңкүшігі! Жоғал, көзімекөрінбе! — депүйденқуыпшықты.
— Не бопқалды? — депәкемкіріпкелді, әжем оны аймалап, арқасынанқағып:
— Апауініңкөргенсіздеубоп бара жатыр. Жөнге сал туысқаныңды, — деді.
— Мақұл, апа, сазайынтарттырайын. Бірақұрмай-аққояйын, мақұлма, апа, — деді.
— Мейлің, — депкүрсіндіәжем.
Момынқұлкөкемсолтүніқойқорадатүнепшықты.
4-тапсырма
Кестені толтыр. Сюжеттік талдау жаса.
Оқиғаның басталуы
Оқиғаның байланысы
Оқиғаның дамуы
Оқиғаның шарықтау шегі
Шешімі
Өткен жылы мен тетеймен тоқтадым, біз онымен опера және балет театрына барды. Мен осындай орынға алғаш рет бардық, біз өзіміздің театрымыз жоқ шағын қалада тұрамыз. Сол күні «Щелкунчик» балеті көрсетілді.
Тете театрда өзін қалай ұстау керектігін түсіндірді. Шынымды айтсам, көп нәрсені білмедім. Мысалы, осындай орындарда киінудің әдеттегідей екендігі фактісі залда, сөйлеуге, тамақ жеуге немесе басқа көрермендер үшін қандай да бір шу мен ыңғайсыздықты туындатқан кезде телефонды өшіру керек. Егер сіз шынымен де шоуды жақсы көретін болсаңыз, онда тұрып жатқан кезде шағылыса аласыз.
Театрға ешқашан келмегенімді ескерсек, менің сүйіспеншілігім түсінікті. Күшті бағаналармен, шыңдалған төбелермен және бояу қабырғалары бар керемет ескі ғимарат патшалық сарайға ұқсады. Театр залы өзінің ерекше иісі бар, мен оны есіме түсіремін. Кештің атмосферасы өте ерекше, тіпті салтанатты болды. Барлық қатысушыларды әдемі киіндірді: әйелдер кешкі көйлектерде болды, ал ер адамдар костюмдерде киілді, көптеген сахнада не болып жатқанын көру үшін кішкентай театр көзілдірігі бар еді.
Және ештеңе де мүмкін емес еді. Суретшілер күртірек бейнеленген, күрделі фигуралар жасап, гүлдер мен әдемі жарқын костюмдерді көзге түсіріп, оркестр жай ғана қайталанбас еді. Чайковскийдің музыкасының арқасында мен ертегілерге толығымен батыруды сезіндім. Тінтуірдің армиясы өте әдемі және әсем болды, және олардың маскадағы көздері жарқылдады. Барлық кейіпкерлер өте сенімді болды: Мари, батыл гнушка, ойыншықтар. Балеттің арнайы мерекелік көлеңкесі ағашқа берді. Мен, және бөлмедегі барлық адамдар, көптеген жағымды эмоцияларға ие болды.
Бұл, бәлкім, менің өмірімдегі үздік кештердің бірі. Мен театрға алғашқы сапарымды ұмытып кете алмадым. Мен осындай тәтті демалыс үшін менің тәтемге алғыс айтамын. Менің ойымша, бірден біз оны қайталаймыз мне
Сын есім:
Алтын, ақиық,
47-өзің ет