Адамның денсаулығын биологиялық (іштен туа біткен және жүре пайда болған сырқат белгілеріне қарап) және әлеуметтік факторларды ескере отырып, кешенді түрде анықтайды. Денсаулықты жеке адамның денсаулығы және жалпы халықтың денсаулығы деп бөледі. Жеке адамның денсаулығын, яғни оның организмінің клиникалық, физиологиялық және биохимиялық көрсеткіштерінің жиынтығын адамның жынысына, жасына, сондай-ақ климаттық және географиялық жағдайларына байланыстыра отырып анықтайды.
Ал жалпы халықтың денсаулығы санитарлық-статистикалық кешенді көрсеткіштермен, яғни халықтың өсімі, өлуі, балалар өлімі, әр түрлі ауруларға шалдығуы, адамның дұрыс өсіп дамуы, орташа жасы, т.б. факторлар арқылы анықталады. Жалпы халықтың денсаулығының қалыпты болуы – жеке адамдардың ай сайынғы алатын еңбек ақысына, жұмыс уақытының ұзақтығына, еңбек және тұрмыс жағдайларына, дұрыс тамақтануына, денсаулық сақтау ісінің даму барысына, елдің жалпы санитарлық жағдайына тікелей байланысты. Адам денсаулығының мән-маңызына қазақ халқы ежелден көп көңіл бөлген; күнделікті өмірде денені күтіп ұстауға, тазалық сақтауға, дұрыс тамақтануға да өте қатты мән берген. Қазақ халқының «Бірінші байлық – денсаулық», «Дені саудың – жаны сау», «Жаны саудың – тәні сау» деген мақал-мәтелдері адам денсаулығын күтуде терең тәрбиелік және философиялық маңызын осы күнге дейін жойған жоқ.
Қазақстан Республикасының аумағы батысында Еділ өзен алабынан шығысында Алтай тауы шыңдарына дейін, солтүстігнде Батыс Сібір жазығынан (Солтүстік Қазақстан жазығы) оңтүстігінде Тянь-Шань тауына дейін созылып жатыр. Географиялық зерттелу тарихы. Еуропа мен Азия елдері арасындағы қарым-қатынастың көпшілігі (керуен жолдары, елшілік көштері, т.б.) ежелгі заманнан-ақ қазіргі Қазақстан аумағындағы жер арқылы өткен. Осыған байланысты Қазақстанның кейбір табиғи нысандары туралы жазба деректер өте ерте кезден белгілі болған. Мыс., Геродот (б.з.б. 5 ғ.) Каспий т-нің шығысында шексіз жазық өңір жатқандығын және оны массагеттердің мекендейтіндігін баяндаған.
Ұстаз болу – жүректің батырлығы, Ұстаз болу – сезімнің ақындығы, Ұстаз болу – мінездің күн шуағы, Азбайтұғын адамның алтындығы
* * * * * Учитель – отвага сердца Учитель – лиризм души Учитель – теплый луч Учитель – золотой клад людей.
Нұр кұйды ма сәби-гүл – әлди елі, Жүрегіңде қасиет бар киелі... Шәкірттерге ұстаздар дәріс берсе, Сіз ұстазға үйреттің тәрбиені.
Ұзақ жылдар мектептің басшысы боп, Тәрбиені үйреттің басқышы көп.. . Өнегелі еліне еңбек еттің, Сәлем берер соңдықтан дос кісі көп.
Азаматқа жүретін балап елім, Соңдай жұртқа қадірлі адам едің! Ұл-қыздарын қондырған ұясына, Мен де Сізді бір тауға санап едім.
* * * * * В вашем сердце есть доброта. Если учителя обучают деток, вы в свою очередь воспитываете учителей. Уже столько лет вы являетесь руководителем школы. Вы сделали немало хороших дел, поэтому у вас много доброжелателей и друзей. Вы всеми уважаемый человек. И в семье вы женили своих детей, я считаю вас великим человеком!
Алтын ұя мектептің тұлпарлары, дүлдүлі – Жұлдыздары жүректің жетілдіндер бұл күні! Бірің – хакім, ал бірің болыңыздар ғұлама, Мың дауыспен сайраған о, өмірдің бұлбұлы!
Ата-дәстүр бойынша сатпайды ұлан сүйегін, Күй төгесің шанақтан – жақсы болды тиегің! Құтты болсын тойларың шәкірттерім, көгершін, Барлығынды кеудеме басып, қысып сүйемін.
Сендерсіндер тірліктің желкілдеген құрағы, Ұстаздарың арманын өздеріңе ұлады! Тойға ұлассын тойларың – ту қадандар биікке, Жақсы туған жігітке жат жұрт келіп тұрады.
Оралындар отыздың ортасына толғанда, Шүкіршілік етеміз жетсеңдер шың-арманға. Ел-жұртың бар тілектес, жьнылма өмір-егесте, Ал соңдарың айналсын қарақұрым орманға!
* * * * * Сегодня вы повзрослели, юные скакуны и звезды золотого гнезда! Кто-то из вас станет акимом, а кто-то ученым! Вы можете достигнуть много и у вас крепкий фундамент! Я поздравляю вас с вашим праздником, голуби мои! Каждого из вас я хочу обнять и прижать к своей груди. На каждого из вас мы возлагаем большие надежды. Пусть в вашей жизни всегда будут праздники, желаем достигнуть высоких вершин. А когда вам исполнится чуть больше тридцати, возвращайтесь к нам, мы все порадуемся за ваши успехи. Мы все желаем вам успехов в вашей новой жизни!
Адамның денсаулығын биологиялық (іштен туа біткен және жүре пайда болған сырқат белгілеріне қарап) және әлеуметтік факторларды ескере отырып, кешенді түрде анықтайды. Денсаулықты жеке адамның денсаулығы және жалпы халықтың денсаулығы деп бөледі. Жеке адамның денсаулығын, яғни оның организмінің клиникалық, физиологиялық және биохимиялық көрсеткіштерінің жиынтығын адамның жынысына, жасына, сондай-ақ климаттық және географиялық жағдайларына байланыстыра отырып анықтайды.
Ал жалпы халықтың денсаулығы санитарлық-статистикалық кешенді көрсеткіштермен, яғни халықтың өсімі, өлуі, балалар өлімі, әр түрлі ауруларға шалдығуы, адамның дұрыс өсіп дамуы, орташа жасы, т.б. факторлар арқылы анықталады. Жалпы халықтың денсаулығының қалыпты болуы – жеке адамдардың ай сайынғы алатын еңбек ақысына, жұмыс уақытының ұзақтығына, еңбек және тұрмыс жағдайларына, дұрыс тамақтануына, денсаулық сақтау ісінің даму барысына, елдің жалпы санитарлық жағдайына тікелей байланысты. Адам денсаулығының мән-маңызына қазақ халқы ежелден көп көңіл бөлген; күнделікті өмірде денені күтіп ұстауға, тазалық сақтауға, дұрыс тамақтануға да өте қатты мән берген. Қазақ халқының «Бірінші байлық – денсаулық», «Дені саудың – жаны сау», «Жаны саудың – тәні сау» деген мақал-мәтелдері адам денсаулығын күтуде терең тәрбиелік және философиялық маңызын осы күнге дейін жойған жоқ.