с казахским
Күлтегін жазуы —ежелгі түркі жазба ескерткіші. Моңғолиядағы Орхон
өзені бойының жанынан орнатылған. Ескерткіштің биіктігі 3,15 м., ені 1,34,
қалыңдығы 0,41 м. Тас бағана бес бұрышты, қырларында айдаһардың суреттері мен
қаған таңбалары бейнеленген. Күлтегін ескерткіші туралы алғашқы мәліметтер 19
ғасырдағы батыс зерттеушілерінің еңбектерінде жариялана бастады. Екі
құлпытастағы құпия жазуларды түркітанушылар көпке дейін оқи алмай келді.
1893 жылы 25 қарашада Дания ғалымы В.Томсен Орхон жазба жәдігерлерін
оқудың кілтін тапты. Содан кейін орыс академигі В.В.Радлов мәтінді зерттеді. Осы
зерттеулерден кейін құлпытастарға қашалған жазулар Күлтегін батырдың ерлік
істері туралы қаhармандық дастан екендігі белгілі болды. Радлов , С.Е.Малов, қазақ
ғалымдары С.Аманжолов, Ғ.Айдаров, Қ.Өмірәлиев, т.б. түркітанушылар Орхон
жазба жәдігерлерінің түркі тіліндегі мәтінін оқып, оны тілдік, әдеби, тарихи
тұрғыдан зерттеді. Күлтегін ескерткішінің бірі ғылымда «кіші жазу», ал екіншісі
«үлкен жазу» деп аталып кеткен. Бұлар түркі елінің даңқты әскери қолбасшысы
Күлтегіннің жауынгерлік жорықтарын бейнелеген. «Күлтегін батыр жайындағы бұл
екі дастанның да авторы аса дарынды ақыны, көрнекті қоғам қайраткері Иоллығ
тегін . «Күлтегін» жырының үлкен жазуы көлемі жағынан 428 өлең жолынан
тұрады. Бұл жыр алты оқиғадан құралған.
«Ер есімі- ел есінде» дегендей, бұл ескерткіштің көшірмесі Нұр-Сұлтан
қаласындағы Гумилев атындағы университетінің алаңында орнатылған.
1. Мәтіннің стилі мен жанрын анықтап, себебін дәлелдеңіз.
2. Мәтінде қарамен жазылған сөздерге синоним сөздерін табыңыз.
3. Мәтіндегі мақал-мәтелдерді автор қандай мақсатта қолданған?
4. Қазақ жазуының даму тарихы туралы пікіріңді білдір.
Тәуелсіздік – бабалар аңсауы, ұрпақтың қолы жеткен киелі кезең. Тәуелсіздік – таңбасы таста, қаны қара жердің тамырында жатқан құдіретті сөз.
Еліміз тәуелсіздіктің бесігінде тербелгелі 25 жыл. Жиырма бес жыл ішінде Қазақстан етек-жеңін жиып, шекарасын бекітіп, өз алдына дербес зайырлы ел болды. Бұл атадан келе жатқан ұлы жеңістің жемісі. 1991 жылы 16 желтоқсанда егемендігін алған еліміздің өз президенті, ұлты мен ұлысы, салты мен дәстүрі, мәдениеті мен экономикасы болды. Желтоқсанның желі мен ызғарына қарсы тұрған жастардың жалынды рухы мен ерліктерінің арқасында шаңырағы биік, керегесі кең мемлекет болып қалыптастық.
1991 жылы ел тәуелсіздігін алған кезде халық болып қана қуанған жоқпыз. Қазақ елінің өз алдына республика болуын қалаған әрі ең бірінші болып мойындаған Түркия. Бұл тәуелсіздікті бір ел ғана емес, бүкіл ел болып қолдайды деген сөз. Ал іргесі қаланған жаңа республиканың әрі қарай өмір сүруі үшін ерен еңбек керек. Ол оның ішкі және сыртқы әлемі, экономикасы, ақшасы деген секілді көптеген құндылықтарға келіп тіреледі. Аталған құндылықтарды жиырма бес жыл ішінде үлкен мақсатқа айналдырған еліміз астанасын да бекітті. Тіпті бүгінде Астана арман қалаға айналды. Апортына бүкіл ел сүйсінген Алматының өзін мәдениет пен әдебиеттің қаласына айналдырды. Өзінің ішкі туризмі, теңгесі, ұзын сонар қара жолдары тарамдалып жатты.