ТЫҢДАЛЫМ 4-тапсырма. Мәтінді тыңда. «Адам көркі – шүберек», «Киіміне қарап қарсы алады, акы.
лына қарап шығарып салады» деген мақалдар бар. Дүниеде әр
халықты басқа халықтардан ерекшелеп тұратын салт-дәстүрі,
ішер асы мен киер киімдері, сыртқы түрі мен келбеті болады.
Сондықтан сыртқы келбеттің де әркімнің өз ұлтының, халқының
мәдениетіне, таным-түсінігіне сай болуы шарт.
Бұл өмірде адамдардың жан дүниесін танып білудің, әрқай-
сының сана-сезімімен санаса келіп, олардың жеке-дара өзгеше
ліктерін түсіне білудің маңызы айрықша. Ол, әрине, өзара қарым-
қатынас жасау, сыйласу барысында анықталатын жайттар. Тек
есте болатын бір жағдай, жеке адамның әртүрлі ерекшеліктерінің
дамып, қалыптасуы оның өзі өмір сүріп отырған ортасына,ондағы қоғамдық қатынастарға да тәуелді. Өмірдің бір орында
тұрмайтыны белгілі. Адамның айналасы мен жағдайлар үнемі
өзгеріп отыратындықтан, оның психикасы да біртіндеп өзгеріске
түседі. Бірте-бірте мүлде бөгде өмір салты қалыптасады. Соған
қарамастан, адам тану бойынша зерттеу жүргізушілер адамның
сыртқы кескін-келбеті, жүріс-тұрысы, сөйлесу, сәлемдесу әдебі,
ұйықтау, отыру мәнері арқылы-ақ оның қандай мінезді, ақыл-
парасатының, ерік күшінің, белсенділігінің қаншалықты екенін
аңғаруға болады деп есептейді.
(М. Сабыр )ЖАЗЫЛЫМ
пайдаланып жаз
.
12-тапсырма. Мәтіндегі ақпаратты «Төрт сөйлем» тәсілін
Пікір. Оқыған мәтін бойынша өз пікіріңді бір сөйлеммен жаз.
Дәлел. Өз пікіріңді бір сөйлеммен дәлелде.
Мысал. Пікіріңді өмірмен байланыстырып, мысал келтір.
Қорытынды. Тақырып бойынша қорытынды жаз.
38
Өмірге келген әрбір жанның басына берілетін бақ пен Алланың әмірімен жазылған өмір жолы, тағдыры болады. Әр адам өз арман-мақсаттарымен, алған тәрбиесімен ерекшеленеді. Сол тәрбиені беруші – әлпештеп отырған ата-анамыз. Ең бақытты жандар – ата-ананың мейірімін, қамқорын көріп, қасында жанашыр анасы мен қамқор әкесі барын біліп, жан жылуын сезініп өскендер. Ал сол бақыттың қадірін ұғына алып жүрміз бе?! Ата-анамыз өзіне тиісті құрметті көріп жүр ме?
Бүгінгі ата-ананың рөлі, расымен-ақ тым төмен түсіп барады. Қолдағы алтынның қадірі жоқ деген. Ата-анасы балам қатарынан қалмасын, қиналмасын, еңсесі тік жүрсын, ауырмай-сырқамай аман жүрсін деп бала жағдайының барлығын жасауға тырысады. Ағаш секілді жемісін де, жапырағын да, бұтағын да, жанын да, тәнін де береді. «Түн ұйқысын төрт бөліп» деген даналық бар қазақта. Бар айтпақ ойымыз осы сөздердің астарында тұр.
Ал бұл жақсылықтары үшін әке-шеше баладан еш ақы сұрап жатқан жоқ. Ата-ана қадірін оның ең басты бір ғана әрекетінен-ақ түсініп, сыйлауға болады ғой. Олар саған басқа ешкім бере алмаған нәрсені берді. Саған өмір берді. Ол өмірді саған дос та, махаббат та, ұстаз да, ғұлама да бере алмас еді. Алғаш басқан қаз-қадамымыз, былдырлап шыққан алғашқы бала тіліміз, қолыңа шоқ гүл алып, мектепке барған сәтіміз, алтын ұядан түлеп ұшқан кезіміз, осы сияқты әр алуан өмір тынысында ата-анамыз қашанда жанымызда. Олардың орнын басар адам жоқ және болуы да мүмкін емес.
Өмір – сын. А болған соң қиындыққа тап болып, тығырыққа тірелер күндер болады. Осындайда жаныңнан ана мен әкеден басқа табылар жан кемде-кем.