ІІІ тоқсан ТЖБ Нұсқа №1 ( 1-топ үшін) Күні: Сыныбы: Оқушы: «Қазақ тілі» пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары Ұзақтығы: 40 минут
Оқылым — Жазылым — саны: 15 Биоалуантүрлілік. Қызыл кітапқа енген жануарлар мен өсімдіктер. Синтаксис Қоршаған орта және энергия ресурстары. Синтаксис Жасөспірім және заң. Синтаксис Оқылым Тапсырма 1. Мәтіндерді оқып, олардың тақырыбын, мәтіндердің типтерін, құрылымын салыстырыңыз. Мәтіндер қандай стильде жазылған?
А мәтіні Жасөспірімдер және қылмыс
Жаңадан өркендеп келе жатқан ұрпақтың қылмыстың бұралаң жолда-рын таңдауы - дәуір қасіреті. Сотталған жас азаматтардың көбеюі — қоғам өмі-рінің келеңсіз жақтарын, халықтың әлеуметтік ахуалының төмен екенін байқатады. Бүгінде түрмеде отырған азаматтардың 70 пайызы жас адамдар. Сотталушылар қатарында кәмелеттік жасқа толмағандардың көбеюі біздің қоғамды алаңдатпауы мүмкін емес. Қылмыстық жауапкершілікке қылмысты жасау кезінде жасы 16-ға толған азаматтар тартылатындығы белгілі. Алайда, адам өлтіргені, қасақана денсаулыққа ауыр зиян келтіру, зор-лау, жыныстық сипаттағы зорлық әрекеттері, адамды ұрлау, ұрлық, тонау, қарақшылық, көлік айдап кету, терроризм, адамды кепілге алу, қа-руды ұрлау, т.с.с. қылмыс жасаған тұлғалар 14 жастан бастап қылмыс-тық жауапкершілікке тартылады. Соңғы кезде аталған қылмыстар ішінде ұялы телефондарды ұрлау жиі орын алуда. Мұндай қылмыстық істер бойынша жәбірленушілер құқық бұзушылардан жасы кіші, әлсіздеу, кәмелеттік жасқа толмағандар болып табылады. Мемлекетіміздің Ата Заңының 1-бабында Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, құқықтық және әлеу-меттік мемлекет ретінде орнықты-рылды. «Оның басты қазынасы — адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары» деген қастерлі сөз бар. Құқықтық мемлекет құрамыз де-ген заманда әрбір адам өз құқықта-рын жете біліп, жалпы заң білімі сала-сынан мағлұмат алғаны дұрыс. Заңды аттамай, тура жолмен жүріп, еліне адал қызмет еткен азамат қана мұратына жетеді. .
Ә мәтіні Заң психологиясындағы кәмелетке толмағандардың мәселесі Кәмелеттік жасқа толмағандардың құқық тәрбиесін бұзушылығын әлеуметтік, психологиялық тұрғыдан талдау үлкен орын алады. Яғни жас «қылмыскерлердің құқық бұзушылығына» себеп болған жағдайларға ғылыми тұрғыдан қарап, ғылыми тұрғыдан баға беру, шешілмеген мәселелерін шешу — ғалымдардың басты міндеті. Жалпы баланың қалыптасу кезеңінде оған әртүрлі жағдайлар мен факторлар әсер етсе, ол ең алдымен, оның көзқарасына, қызығушылығына, икемділігін өз нәтижесін беріп, қатынас, сезім, көңіл күйді қалыптастырады. Осылардың деңгейінде бала бойында белгілі бір сипаттық белгілер мен жеке басының жақсы, жаман жақтары дамиды. Баланың адам болып қалыптасуы, ең алдымен, отбасыға байланысты. Отбасы бала өмірінің жағдайын тудыратын, реттейтін орта болғандықтан, ол әртүрлі таңданыс пен өкініштердің қайнар көзі ретінде жат қылықтардан жирендіретін, дұрыс жолға бағыттап, басқаратын күш, өмірдегі тірек және де алғаш тәрбиелік орта болып табылады. Қоғамда әлеуметтік-экономикалық және саяси өзгерістердің ірі көлемді және жылдам процестері жүріп жатқан қазіргі уақытта, әсіресе, дүниетанымы әлі толық қалыптаспаған, құндылықтар жүйесі тұрақсыз жастар үшін қиын болып отыр. Жасөспірімнің адамгершілік пен құқық туралы түсінігі оның жас ерекшелігіне байланысты вербалдық деңгейде ол жете түсінуге, оның мінез-құлқының ав-томатты реттегішіне айналуға жеткен жоқ. Қазіргі уақытта жасөспірімдерге, жастарға деген көзқарас, әсіресе құқық бұзушылықтың алдын алу, оны туғызатын себептер мен шарттарды жою тұрғысында өте күшейтілуі тиіс. Өйткені қылмыс дегеніміз — әлеуметтік дерт, ал жасөспірімдердің қылмыстылығы — өте үлкен дерт, жасөспірімдер қылмыс жасап отырған кезде мұндай құбылысқа төзуге болмайды.
А мәтіні Ә мәтіні
Тақырыбы
Мәтіндер қандай стильде жазылған?
Мәтіндер қандай типте жазылған (баяндау, сипаттау, талқылау)?
Мәтіндердің құрылымы толық сақталған ба?
2. Әр мәтіннің мазмұны бойынша кем дегенде екі сұрақтан құрастырыңыз. [3]
А мәтіні Ә мәтіні
1. 2. 1. 2.
Жазылым Тапсырма Берілген тақырыпқа жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай газетке шағын ақпараттық мақала жазыңыз. [10]
Елімізде жаппай қолға алынған «Таза қала» акциясы басталды. Бұл шараға Сіз оқитын мектеп те атсалысты деп елестетіңіз. Өткізілген іс-шара туралы жергілікті газетке «Мектебіміз «Таза қала» акциясына белсенді қатысты» тақырыбында жергілікті газетке ақпараттық мақала жазыңыз. Тақырыбында жергілікті танымдық журналдың «Сіз білесіз бе?» айдарына «Қазақстанның «Қызыл кітабы» тақырыбында ақпараттық мақала жазыңыз.
ұлытау» қазақстандық аспапты этно-рок стиліндегі музыкалық ұжым. топтың әуендері келесі қолданылаты негізгі аспаптарынан туындайды: домбыра, электр гитара және скрипка.
топ әу бастан-ақ игі мақсатпен құрылған еді. мақсат – қазақтың қара домбырасы мен халық күйлерін әлем халықтарына таныту. қыдырәлі болмановтың бастамасымен құрылған топ не бары бес-алты жылда үлкен нәтижелерге қол жеткізіп үлгерді. 2001 жылы голливудта өткен бүкіләлемдік музыка орындаушыларының чемпионатында бас жүлдені жеңіп алды. 2004 жылы әлемдік жұлдыздар санатындағы түрік әншісі тарканның концертінде өнер көрсеткен. ал, 2005 жылы топ музыканттары шешенстан республикасы мен ингушетия республикасының еңбек сіңірген және халық әртістері деген атаққа ие болған. топтың алғашқы альбомының атауы – «жұмыр қылыш». махамбеттің «жұмыр қылышы». жарыққа шыққан күйтабақта айқын көрініп, әдемі тыңдалатын дүниенің бірі – «жұмыр қылыш». оның өне-бойында даланың рухы болған соң, біз альбомды «жұмыр қылыш» атадық».
Ұлы абайдың шығармашылық мұрасы-халқымыздың ғасырлар бойы маңызын жоймайтын рухани қазынасы.маңызын жоймау былай тұрсын,заман өзгеріп,қоғамдық санада күрт сапырылыстарпайда болған сайын бұл қазына өзінің жаңа бір қырларымен жарқырай ашылып,қадірін арттыра түсетініне абайдан кейінгі уақыт айқын көз жеткізді.ақынның дүниеге келгеніне бір жарым ғасыр,ал өзінің мәңгі өлмес шығармаларымен халқына сөздің ұлы мағынасында ұстаздық ете бастағанына ғасырдан астам уақыт өтті.содан бері оның артына қалдырып кеткен мұрасы елі мен жұртының рухани өміріндегі қай бұрылыстар мен қай құбылыстар тұсында да айнымас темірқазық,адастырмас құбыланама болып қызмет етіп келеді.бұл күнде абай сөзі әр қазақтың ағзасына ана сүтімен бірге дариды десе,артық айтылғандық емес.ана сүті тән қорегі ретінде жас сәбидің буыны бекіп,бұғанасы қатаюына қызмет етсе,ақын сөзі оның санасына қ пен азаматтықтың ұрығын сеуіп қызмет етеді».(ж.ысмағұлов.) өнер-білім жолындағы ізденісін абай өз бетімен үйрену арқылы ,орысша кітаптарды көп оқиды.80-жылдардың орта кезінен бастап,абай ақындық жолға біржола бет бұрды.бұл кездегі оның өлеңдерінің қай-қайсысы болсын-толысқан ой-сананың жемісі.бұған дейін арагідік жазған өлеңін өз замандасы көкпай атынан таратып жүрген абай 1886 жылдан бастап өз атына көшірген.осы жылдардан бастап абай өлеңді үзбей жазуға тырысқан.бірақ ел арасындағы шиленіскен тартыстар оның әдебиетпен бірыңғай шұғылдануына мүмкіндік бере бермеген. «дүние де өзі,мал да өзі».абайдың ақындық жолға бет бұрғандығы алғашқы сөзі мәдениет пен білімнің маңызын насихаттауға арналады.оның 1885 жылы жазған «жасымда ғылым бар деп ескермедім» өлеңі бұл тақырыптағы тұңғыш шығармасы болумен қатар,ақынның сөз өнері жолындағы жаңа ізденісін де танытады.абай мұнда,ең алдымен,жаңа үлгідегі ақынға керек ғылым жайын сөз етеді.ғылым-білімді кезінде зерттей алмағанына өкініш білдіреді.өз қателігін оқытумен түзеуге бет алғанын айтады.сонымен қатар ол «қызмет қылсын,шен алсын» деген халық мүддесіне жат тәрбие жайын мінеп,сынайды.жасымжа ғылым бар деп ескермедім,пайдасын көре тұра тексермедім.ер жеткен соң түспеді уысыма,қолымды мезгілінен кеш сермедім. медресеге біл деп бердім,қызмет қылсын,шен алсын деп бермедім.бұл-өткенге құр өкіну емес,келешекте жастардың өзі тәрізді опық жеп қалмай,білім мен өнер қуатын шағын бос өткізбей еңбектенуіне жөн сілтеу. шығарма абай ақындығының халықтық,ағартушылық мақсатқа қарай бет алғандығының белгісі тәрізді.кейінгі туындыларында ақын бұл идеяны тереңдете түседі.1886 жылы абай «ғылым таппай мақтанба», «интернатта оқып жүр» деген өлеңдер жазды.мұның алғашқысы ұстаз ақынның кейінгі ұрпаққа айтар өсиеті түрінде жазылған.бүкіл өлең бойына абай «ғылым» деген сөзді қайталап айта отырып, бойындағы қазынаның үлкені және әрбір жігерлі жастың талпынатын арманы-ғалым болуы керектігін түсіндіреді.ғылым таппай мақтанба! орын таппай баптанба! құмарланып шаттанба! ойнап босқа күлуге,-дейді ол.сөйтіп,ғылымға берілудің,ғалым болудың жолдарын әңгімелейді.ғылым жолы-әділдік жолы.оны ұстаған ескі жолмен жүре алмайды.
ұлытау» қазақстандық аспапты этно-рок стиліндегі музыкалық ұжым. топтың әуендері келесі қолданылаты негізгі аспаптарынан туындайды: домбыра, электр гитара және скрипка.
топ әу бастан-ақ игі мақсатпен құрылған еді. мақсат – қазақтың қара домбырасы мен халық күйлерін әлем халықтарына таныту. қыдырәлі болмановтың бастамасымен құрылған топ не бары бес-алты жылда үлкен нәтижелерге қол жеткізіп үлгерді. 2001 жылы голливудта өткен бүкіләлемдік музыка орындаушыларының чемпионатында бас жүлдені жеңіп алды. 2004 жылы әлемдік жұлдыздар санатындағы түрік әншісі тарканның концертінде өнер көрсеткен. ал, 2005 жылы топ музыканттары шешенстан республикасы мен ингушетия республикасының еңбек сіңірген және халық әртістері деген атаққа ие болған. топтың алғашқы альбомының атауы – «жұмыр қылыш». махамбеттің «жұмыр қылышы». жарыққа шыққан күйтабақта айқын көрініп, әдемі тыңдалатын дүниенің бірі – «жұмыр қылыш». оның өне-бойында даланың рухы болған соң, біз альбомды «жұмыр қылыш» атадық».