Question

3 - тап. Төмендегі мәтінде үстеулер бар ма, анықта.
Біреу қасапқа жылқы соятынын көрші-қолаңына хабарлайды.Белгіленген күні ол бордақысын
сояды. Әр жерден ет алушылар келеді. Сойылған малды төңіректеп тұрғандарды көзімен санап
шығып, ол сәл ойланып қалады: « Бұлардың әрқайсысына бір жіліктен берсем, онда үш жілік ет
артылып қалады. Екі жіліктен сатсам, үш адамға ет жетпейді. Енді қандай амалын табайын?
​

Answer 1

Үстеулер, тек формалаулар болса, ағымдағы мәтінде үстеулер туралы ақпарат жоқ. Мұндай мәтінді үстеулерді анықтау үшін, қосымша мәліметтерге көз жеткізу керек. Мәтінде үстеулер туралы ақпарат болмаса да, уақытша үстеулерге қолпына келетіндігімізді ойладымыз.

Мәтінде деректермен айтылады, қасапқа жылқы соятынын көрші-қолаңына хабардар болады. Күні белгіленгенде бордақты сояды. Мәтінде аятты, күнді, жерді естетіп, осылайша айтылады. Сондықтан, қасапқа жылқы не істеу жасалатын қашан болуы керектігі ойладымыз.

Мәтінде деректермен айтылған негізгі мәліметтер:
- Қасапқа жылқы соятынын көрші-қолаңына хабарлайды.
- Белгіленген күнде ол бордақты сояды.
- Ет алушыларды көзімен санарабыз, ол сөйлеп шықатынын ойлаймыз.

Сол сөздерді, мәтіндегі деректермен таныстыруды жасап, оларды өгіздерге ауыстырамыз:

Қасапқа жылқы – Деректермен айтылатын бас сөздерді онып тастаймыз.
Соңы – Деректермен айтылатын заңды сөздерді онып тастаймыз.
қасапқа жылқы соятынын көрші-қолаңына хабарлайды.
Белгіленген күнді ол бордақты сояды.
Ет алушыларды көзімен санарабыз, ол сөйлеп шықатынын ойлаймыз.

Осы айтылған деректерлердің мәндерізді түсінуге көмек көрсетуге болатын мәтін тіркесінде келесі бейнелерді қазір болатын сұраққа жауап болып беру мүмкін:

- Үстеулер туралы ақпарат мәтінде болады ма? Жиі қалай санаймыз?
Мәтінде үстеулерді сұрау арқасында ешкімнің де үйренушілерге үстеуі болады.

- Қашан олар үйлестііп, қайсысын ойлайды?
Олардың үйлестігі қасапқа жылқы соятыны, белгіленген күнні және ет алушыларды көзімен санауы болуын ойлады.

- Қолданыстары болған жаман жағдайда не істеу керек?
Егер де үстеулердің қолданушылары болса, олар сөйлемдегі азаматты көзге алып, қандай болуы керектігін табады.

- Неліктен үстеулерге қол жеткізу керек?
Үстеулердің қолдануы тегін заттар жасау, жастарды оқыту, деректерді тарату көмектеседі.

Сол сөвіздерге отырғызу керек, сораға жауап бере отырып, мәтінде аталған деректердіңді түсінетіндігін бейнеміз. Бұл тек бірнеше мисалдар болып қана берілген. Макаланы толықтыру максатында мәтінге бейнеміз. Мәтіндегі басқа деректерді, не сияқты, басқа факторлерді тарту, міндетті келесі мәтін берілімізде көрсетеміз.