«Тау мен тасты су бұзады, адамзатты сөз бұзады» деген ауыздан шыққан әр лебізге жауапкершілікпен қараған бабаларымыздан көп ілгері кете қойған жоқпыз-ау! Өйткені, бүгінгі сөйлеген сөзіміздің түпкі нәтижесі шынайылықты мәнінен қиын. Көпшіліктің басы жиі қосылатын той-томалаққа бара қалсақ, асабалардың: «Зима халада, гуси-гуси га-га-га, толыватыр тамада, қуыс-қуыс қалада, қол соқпайсыздар ма, ойыншық па сіздерге тамада» деген секілді «әдемі» әзілдеріне «қарық болып» қайтамыз. Мағынасыз сөзі, анайы қалжыңдарына қайта-қайта қошемет сұрап алатын оларға қарап, «ұялмас бетке талмас жақ бітетінін» тағы мойындаймыз. Анығында «оттың шаласынан сөздің шаласы жаман» емес пе еді? Осы шала сөздердің бізге тигізер зияны туралы ойланып көрдік пе? Сөз жауапкершілігі, сөйлеу мәдениеті – мамандар талқылауындағы бүгінгі тақырып осы.
Ауа райы болжамы халықтың кәсіп түрлеріне қалай көмектескен?
Көгінде қыран қалықтап, жерінде түйесі боздап, жылқысы құлындаған байтақ қазақ жері небір кәсіп түріне қолайлы болды. Ал халқымыз болса ертеден-ақ өз тіршілігін табиғатпен тығыз байланыстырған. Табиғаттың кей құбылыстарына қатысты олардың наным-сенімдері, әдет-ғұрыпы қалыптасты.
Халықымыз өз күнін мал бағу, егіншілікпен және т.б. шаруашылықпен көрді. Сондықтан да олар қол астындағы малын апаттардан сақтау үшін күн райын болжаған. Олар ауа райын болжау арқылы малды қай жерге, қанша уақытқа жаю керек, қай кезде қорадан шығармау керек, қай уақытты жүнін қырқа бастау керек секілділерді алдын ала анықтай алған. Ал ел ауа райын қалай болжаған? Олар кей тіршілік иелерінің қимыл-қозғалысына, әрекетіне, аспан, ондағы денелерге қарап болжаған. Мысалы, көк жасыл шегіртке молайса, жаз қуаң болады, су бетінде шабақ шоршып ойнаса, жаңбыр жауады, жылқы жазда ыққа қарап жусаса, қыс қатты болады. Мұндай болжамдар халқымызда өте көп. Осындай көрегенділікке, зереректікке таң қалмау мүмкін емес деп білемін.
Объяснение: