Жұлдыз кейде тұрақты жұлдыз (лат. stella немесе astrum; астрономиядағы белгісі: ✱) — массасы ерекше ауыр, өзегіндегі термоядролық реакция арқылы айналасына тұрақты жарық шығаратын[1], плазмалық газ және плазма күйдегі аспан денесі. Жұлдыздарды арнаулы түрде Жұлдыз астрономиясы ғылымы зерттейді.
Әдетте қазақ тілінде жұлдыз сөзі кең мағынада қолданылады: барлық аспан денелерін (күн, ай, Марс, Шолпан, құйрықты жұлдыздар т.б.) жай тілмен жұлдыз деп бірдей атай береді. Дегенмен, ғылыми арнаулы мағынада жұлдыз тек Күн секілді, сүмбіле, темірқазық, жетіқарақшы, үркер секілді, қосаржұлдыз, үйіржұлдыз, ғаламатжұлдыз секілді өзінен жарық шығаратын алып аспан денелеріне қаратылады.
Астрономдар жұлдыздардың спектрін, жарық шамасын, кеңістіктегі қозғалысын өлшеу арқылы оның салмағын, жасын, құрамындағы металл мөлшерін және басқа да қасиеттерін таниды. Жұлдыздың жалпы сапасы оның өзгерісі мен кейінгі тағдырының маңызды көрсеткіші. Басқа қасиеттері, мысалы диаметрі, өз осьінде айналуы, қозғалысы мен температурасы қатарлылар оның тарихи өзгерісі барысында ұқсамайды. Жұлдыз температурасының жарық шамасына байланысты суреті әдетте "HR диаграммасы" деп аталады. Ол арқылы жұлдыздың жасы мен өзгеріс сатысы айқындалады.
Жұлдыз негізгі уақытын өзегіндегі термоядролық реакция арқылы айналасына жарық шашуымен өткізеді. Өзегіндегі термоядролық реакция өзектің шетіне дейін жоғары энергия бөліп шығарады, сосын оны сыртқы әлемге радиация болып шашырайды.
Сутегі мен гелийден ауыр элементтер термоядролық реакциядан пайда болады. Жұлдыздар негізінен сутегіні негіз еткен күйде пайда болады және гелий мен аз мөлшерде ауыр элементтердің сығылуынан құралады. Өзегінде жеткілікті тығыздық болса, кейбір сутегі термоядролық реакция барысында тұрақты түрде гелийге айналады[2] (мысалы, Күнде 4 атом сутегі 1 атом гелийге айналудан біз тұтынатын жылу мен жарық қалыптасады). Жұлдыздың ішіндегі артық энергия радиацияланып сыртқа шығып кетеді. Жұлдыз ішкі гравитация әсерінде өз салмағының жеміріп жібермеуіне (өз өзегіне бірақ құйылып, шөгіп кетпеуге де, айналасына шашырап тозып кетпеуге де) қол жеткізеді.
Жұлдыздың өзегіндегі сутегі отыны таусылса салмағы күн салмағының 0,5 есесінен кем болмаса, онда ол өсіп Алып қызыл жұлдызға айналады[3] Кейбір жағдайда оның өзегінде тіпті де ауыр атомдар отынға айналып қайта жана бастауы мүмкін. Мұндай жұлдыздар ақыры ықшамдалып, ғарыштағы материялық денеге айналады, басқаларға қосылады, немесе жаңа элементтер пайда болу сатысына өтеді.[4].
1. Адамзат тарихы дамуының ең алғашқы кезеңі Е) Тас дәуірі
2. Алғашқы адамдардың бастапқы кезеңдегі топтасу жүйесі Е) Тобыр
3. Алғашқы адамдардың тобырдан кейінгі топтасу жүйесі Е) Рулық
4. Алғашқы адамдардың рулық қауымнан кейінгі қалыптасу жүйесі Е) тайпа
5. Қоғамда алғашқы ірі еңбек бөлінісін туғызған жағдайы
Е) шаруашылықтың егіншілік пен мал шаруашылығы болып бөлінуі.
6. Ғалымдардың ең ежелгі адамды атауы Е) епті адам.
7. Ең ежелгі "епті адамның" мөлшермен өмір сүрген мерзімі Е) 1 млн. 750 мың жыл бұрын
8. Ең ежелгі адамның еңбек құралы Е) Үшкір тас
9. Ежелгі "Тік жүретін адам" өкілі Е) Синантроп
10. Жер бетінде бұдан 100-35 мың жыл бұрын өмір сүрді Е)Неандертальды
11. Жер бетінде 40-35мың жыл бұрын өмір сүрген адам: Е) "Саналы адам"
12. Ежелгі адамдардың ең алғашқы кәсіби Е) Терімшілік
13. Тас дәуірін (палеолит) қамтитын кезең Е) б.з.д. 2 млн 500 мың-12 мың жыл
14. Орта тас ғасыры қамтитын кезең Е) б.з.б.12-5 мың жыл
15. Жаңа тас ғасыры қамтитын кезең Е) б.з.б.5-3 мың жыл
16. Қазақстан аумағында ең ежелгі адамдардың өмір сүрген аймағы Е) Оңтүстік Қазақстан
17. Қазақстан аумағында өмір сүрген алғашқы адамдардың замандасы Е) Питекантроп
18. Ежелгі адамдардың тұңғыш баспаналар Е) Үңгірлер
19. Алғашқы адамдардың аулаған аңдары Е) Мамонт мен бизон
20. Полеолит дәуіріне жататын еңбек құралдары табылған өңір. Е) Жамбыл
1. «Ақын» деген кім?
Ақын - өлеңмен шығарма жасайтын жазушы. Поэзияның, поэзияның авторы.
2.Қазақтың қандай ақындарын білесің?
Ыбырай Алтынсарин,Абай Құнанбаев,Сакен Сейфулин,
Сұлтанмахмұт Торайғыров.Бауыржан Момышұлы.
3.рыс тілінде жазатын қазақ ақындарының шығармашылығы туралы не білесің?
Қазақтың жазба әдебиеті XVI ғасырда пайда болды.Қазақ жазушылары Абай Құнанбаев, Алтынсарин Ыбырай ,Селуйменов Олжас Омарұлы.
4.Орыс ақындарының туған жер туралы жазған қандай өлеңін білесің?
Ж.Жабаев - Қазақстан
Торайғыров - *** Менің халқым тағдырдан үмітпен өмір сүреді ***
Д.Снегин - Менің қалам туралы ән
Ш.Мұртазаев - Мен қолыма курук аламын
К.Баянбаев - Киіз үй
Перевод:
1. Кто такой «поэт»?
Поэт - писатель, создающий произведения в стихах. Автор стихов, поэтических произведений.
2. Каких казахских поэтов вы знаете?
Ыбырай Алтынсарин,Абай Құнанбаев,Сакен Сейфулин,
Сұлтанмахмұт Торайғыров.Бауыржан Момышұлы.
3. Что вы знаете о произведениях казахских поэтов, пишущих на русском языке?
Письменная казахская литература возникла в XVI веке.Казахские писатели Абай Кунанбаев,Алтынсарин Ибрай ,Селуйменов Олжас Омарович.
4. Какое стихотворение вы знаете о родине русских поэтов?
Ж.Жабаев - Казахстан
С.Торайгыров - ***Жив мой народ надеждой в судьбе***
Д.Снегин - Песня о моем городе
Ш.Муртазаев - В руки я возьму курук
К. Баянбаев - Юрта
жұлдыздар
жұлдыздар бұрынан келе жетқан 1000млрд жыл бұрн пайда болған.Олар әр түрлі бөлінген метарит қалдықтарынан пайда болады.Темірқазық деп атауы жұлдыздарға қарасаң соның бейнесі көрінеді екен сол үшін темірқазық,жеті қарақшы дейтін аттар қойып алған екен.Олар әлі күнге дейін бар.Және олар ұмытылмайды..