1941 жылы 22 маусымда фашистік Германия өзара шабуыл жасаспау жөніндегі кеңес-герман шартын бұзып, неміс армиясы соғыс жарияламастан КСРО аумағына баса- көктеп кірді. Жер бетінде болып өткен соғыстардың ішіндегі ең қатал әрі ауыр соғыс басталды. КСРО-ға қарсы соғысқа Германияның одақтастары — Румыния, Венгрия, Италия, Словакия, Финляндия қатысты. Гитлершілдердің жағында соғысқа кіруге Жапония, Болгария, Түркия, Испания дайын тұрды. Бұл жағдай Қызыл Армияны Қиыр Шығыс пен Закавказьеде ірі әскери құрамаларын ұстап тұруға мәжбүр етті. Ұлы Отан соғысы Екінші дүниежүзілік соғыстың құрамдас бөлігі болды. Екінші дүниежүзілік соғыс орасан зор кеңістікте жүргізілгенімен, соғыс қимылдары кеңес елінің аумағында өтті. Кеңес Одағы Ұлы Отан соғысына дайындықсыз кірісті. 1930 жылдардағы әскерилерді қудалау соғыстың алғашқы күндерінде сәтсіздіктерге ұшыратты.
И.В. Сталин халыққа 1941 жылдың 3 шілдесінде радио арқылы үндеу жариялады. Оны бүкіл ел тыңдады. Қазақстан халқы соғыстың алғашқы күндерінен бастап-ақ өздерінің борышын өтеп, майдандағы армияның қатарын толықтырды. Әскери міндеттілерді әскерге алу өте қысқа мерзімде жүзеге асырылды. Тарихи әдебиеттерде бұл соғыс «Ұлы Отан соғысы» деген атқа ие болды. Бүкіл кеңес халқы ортақ жауға қарсы күреске жұмылды. Алғашқы күндердің өзінде ақын В. Лебедев-Кумач пен композитор А. Александров жауға қарсы күресте көпке ортақ әнұранға айналған «Қасиетті соғыс» әнін шығарды.
Қатарында мыңдаған қазақстандықтар да болған кеңес жауынгерлері Ұлы Отан соғысының алғашқы күндерінен бастап барлық майдандарда фашистік басқыншыларға қарсы қиян-кескі шайқастар жүргізді. 1942 жылдың 1 қаңтарына дейін Қазақстанда армия қатарына 300 мыңдай, ал соғыс кезінде 1 млн 200 мыңнан артық қазақстандық әскери міндеттілер шақырылды. Соғыстың алғашқы күндерінен бастап барлық жерде әскери құрамалар мен бөлімдер құрыла бастады. 20-дан астам атқыштар дивизиясы мен басқа да құрамалар құрылды. Фашистермен шайқастарда 328-ші, 310-шы, 312-ші, 314-ші, 316- шы, 387-ші, 391-ші, 8-ші, 29-шы, 102-ші, 405-ші атқыштар дивизиясы, 100-ші және 101-ші ұлттық, 81-ші, 105-ші, 106-шы атты әскер дивизиялары, 74-ші және 75-ші теңіз атқыштар бригадалары, 209- Зайсан, 219-минометтік, 85-ші зениттік, 662-ші, 991-ші, 992-ші авиациялық полктар даңққа бөленді. Көрсеткен ерліктері үшін 316-дивизия 8-гвардиялық дивизия, 328-дивизия 30-гвардиялық дивизия болып, 75-теңіз бригадасы 27-гвардиялық дивизия болып қайта құрылды. Майданға 14,1 мың жүк және жеңіл автокөлік, 1,5 мың шынжыр табан трактор, 110,4 мың жылқы мен 16,2 мың арба жіберілді [1, 3-б.].
Қазақстанда құрылған әскери құрамалардан алғашқылардың бірі болып 312-атқыштар дивизиясы (командирі — полковник А. Ф. Наумов, кейіннен генерал-майор) айқасқа кірісті. 312-дивизиямен бір мезгілде дерлік, солтүстік-батыс бағыттағы майданда Қазақстанда құрылған, генерал-майор И. В. Панфилов басқарған 316-дивизия өзінің жауынгерлік жолын бастады. Панфиловшылар Жоғарғы Бас қолбасшының бұйрығымен Мәскеуді қорғау шебіндегі 30 километрлік бөлікке орналасты. Панфиловшылар жаумен күші тең болмаса да 50 жау танкісімен болған шайқаста жеңіп шықты. Бұл тарихи шайқасқа қатынасқан 28 жауынгерге КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының қаулысымен Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Волоколамск ауданында өткен осындай шайқастардың бірінде ержүрек жауынгер, талантты командир, генерал-майор И. В. Панфилов ерлікпен қаза тапты. Оған қаза тапқаннан кейін Кеңес Одағының Батыры атағы берілді, ал 8-гвардиялық атқыштар дивизиясына (бұрынғы 316-дивизия) генералдың есімі берілді. Мәскеу түбіндегі ұрыстарда қазақ халқының көптеген ұлдары ерлікпен шайқасты. Олардың ішінде Кеңес Одағының Батырлары — Мәлік Ғабдуллин, Бауыржан Момышұлы, Рашид Жанғозин, Төлеген Тоқтаров, Рамазан Елебаев, Төлеуғали Елебековтер бар. Мәскеу үшін болған шайқаста полковник Г. П Коротков басқарған 238-атқыштар дивизиясындағы қазақстандық жауынгерлер өздерін даңққа бөледі. Дивизия жауынгерлік Қызыл Ту орденімен марапатталып, табандылығы, ержүректігі мен батырлығы үшін 30-гвардиялық дивизия болып қайта құрылды. Алексин қаласы үшін шайқастарға қазақ халқының аты аңызға айналған батыры Амангелді Имановтың ұлы, қатардағы автоматшы (атқыш) — Рамазан Амангелдиев қатысқан.
кыз жибек — казахская народная лиро-эпическая поэма, названа по имени героини. в переводе означает девушка шёлк, шелковая девушка. это произведение — жемчужина казахского фольклора. казахская «ромео и джульетта» воспевает верность в любви, дружбе, отвагу и патриотизм.
сюжетлюбви храброго воина толегена /род жагалбайлы/ и красавицы жибек из рода шекты/алимулы/ (оба младший жуз) заканчивается трагически из-за межплеменных распрей. толеген, боровшийся за руку и сердце жибек, был предательски убит бекежаном (батыр, соперник из рода жибек). жибек через 9 лет вышла замуж за младшего брата толегена сансызбая.
созданияромантический эпос, разворачивающийся в начале xvi века, когда впервые из многих степных родов и племен образовывалось казахское ханство, записан в xix веке. впервые издан в 1894 году в казани. сегодня известно шестнадцать оригинальных версий эпоса.
в 1988 году поэма быле переведена на язык бахытжаном канапьяновым.
в 2003 году в серии «эпос народов евразии» была выпущена книга, в которой собраны лучшие варианты двух эпосов «козы корпеш - баян сулу» и «кыз жибек».
мировое значениепоэма «кыз-жибек» включена в мировое культурное наследие, 2008 год был объявлен юнеско годом 500-летнего юбилея эпоса.
юбилей включен в календарь знаменательных дат юнеско 2008 года.
операв 1934 году на основе народной поэмы была создана первая казахская одноимённая опера (либретто г. мусрепова, музыка е. г. брусиловского). брусиловский использовал с полсотни народных кюев и песен, самой знаковой из которых стала ария кыз жибек, которая является на деле песней акына ыбрая «гак-ку». поэтическая интерпретация лебединой песни. именно это произведение на декаде казахского искусства в москве в 1936 году принесло сумасшедший успех и звание народной артистки знаменитой певице куляш байсеитовой.
кинофильмв 1970-ом году казахский режиссер султан-ахмет ходжиков снял на казахфильме одноимённую двухсерийную ленту, роли в фильме исполнили меруерт утекешева (кыз жибек), куман тастанбеков (толеген), асанали ашимов (бекежан), кененбай кожабеков, мухтар бахтыгереев, ануар молдабеков, фарида шарипова, гульфайрус исмаилова.
фильм удостоен государственной премии казахской сср за 1972 год.
по рейтингу фильмов киностудии "казахфильм" за всю при казахской сср (1955-1990 года) занимает 8-е место - 7,8 млн зрителей, 331 копия
«гак-ку» (клич лебедя)к юбилейной дате государственный академический театр танца республики казахстан с его руководителем-хореографом, бывшим знаменитым танцовщиком булатом аюхановым поставил «гак-ку» по мотивам эпоса. музыку для спектакля на основе тех же казахских мелодий интерпретировала аида исакова — профессор государственного музыкально-педагогического института им. ипполитова-иванова в москве. исполнитель партии бекежана молодой танцовщик ерик оспанов стал лауреатом молодёжной премии «серпер» (бывшая премия ленинского комсомола).