Қазақстанның ежелгі қалалары.
Еліміздің аумағында көптеген ежелгі қалалар мен қала орындары сақталған. Сөздікке сүйенер болсақ, ежелгі қала дегеніміз - археологиялық деректер негізінде анықталған ежелгі қала қоныстары. Тарих беттерінен Басқамыр, Баласағұн, Аяққамыр, Сарайшық, Сауран, Отырар, Созақ, Испиджаб, Мерке секілді қалалар барлығымызға мәлім. Енді осы ежелгі қалалар ішінде ең көне және ең танымал бес қала жайлы айта кетейік.
Еліміздегі "ең көне қала" атағы Тараз қаласына тиесілі. Бұл қаланың 2000 жылдан астам тарихы бар. Қала орта ғасырлардан бері "Тараз" атымен белгілі болған. Бұл көне қаланың Ұлы Жібек жолы бойында ерекше маңызы болған.
Келесі орында 1500 жылдан астам тарихы бар ежелгі әрі қасиетті қала Түркістан. "Қасиетті" деп атауымның бірден - бір себебі бұл қалада Арыстанбаб кесенесі, Қожа Ахмет Яссауи кесенесі, Қарашаш ана кесенесі т.б. секілді тарихи қасиетті орындар бар. Қаланың іргетасы – V-VІ ғасырларда қаланған.
Шамамен 1400 жылдай тарихы бар Құлан қаласы да көне қалалар тізімінде өз орны бар. Саяхатшылар қолжазбаларында Құлан Тараз қаласының шығысына таман, Ұлы Жібек жолындағы қала деп көрсетіледі.
Қазақстанның орта ғасырлардан бері әйгілі қалаларының бірі - Отырар қаласының шамамен 1300 жылдан астам тарихы бар. Қаланың қалдығы Отырар төбе деген атпен белгілі. IX ғасырда қала мәртебесіне көтерілді. Отырар қаласы құрылған кезінен бастап аса ірі кітапхана мен мәдени ошақтарға бай болды.
Бұл тізімде бесінші орында иемденген 1000 жылдан астам тарихы бар қала - оңтүстік астанамыз Алматы қаласы. Археологиялық зерттеулер VII-IX ғасырларда қазіргі Алматы қаласының территориясында бірнеше елді мекендердің болғанын, олардың IX-X ғасырларда қалашықтарға айналғандығын көрсетеді.
Сіздің бұл көне қалалар жайлы естуіңіз бар ма?
Оның түрлері
жіктеу есімдіктер;
сілтеу есімдіктер;
сұрау есімдіктер;
өздік есімдіктер;
белгісіздік есімдіктер;
болымсыздық есімдіктер;
жалпылау есімдіктері;
Мысал:
Жіктеу е. Мен теледидар қарадым
Сілтеу е. Анау жақтан Самат итті көрді
Сұрау е. Кім бұзықтық жасады?
Өздік е. Осы тапсырманы тек өзім орындадым
Белгісіздік е. Әлдебіреу терезеден қараған сияқты болды
Болымсыздық е. Менің сөмкемде ештеңе жоқ
Жалпылау е. Барлығы мәжіліс залына жиналды