2. Мәтінді мұқият оқып, жоспар құрыңдар. Шоқан Уәлиханов
қазақтың тұңғыш саяхатшысы
Уәлиханов Шоқан Шыңғысұлы – қазақтың ұлы ғалымы. Шын аты — Мүхам-
медханафия, бала күнінде әжесі мен анасының «Шоқаным» деп еркелетіп аil-
туымен «Шоқан» аталып кеткен. Туған жері - қазіргі Қостанай облысындағы
Құсмұрын көлінің жағасы.
Шоқан ауыл мектебінде оқып, араб, шағатай тілдерін меңгереді. Бұдан
кейін әкесі оны сол кездегі ең таңдаулы оқу орны
Омбы кадет корпусына
оқуға береді. Зерек те зерделі Шоқан «екі-үш жылдан кейін-ақ өз қатарларын
ғана емес, екі жас үлкендерді де басып озады» (Г.Н.Потанин). Шоқан осында
белгілі шығыстанушы ғалым И.Н.Березиннің тапсырмасы бойынша Тоқтамыс
ханның «Жарлығына» талдау жасайды. Бұл – оның алғашқы ғылыми еңбегі
еді. Жастығына қарамай, оның білімдарлығын орыс ғалымдары да жоғары
бағалап, мойындай бастаған болатын.
Кадет корпусын бітіргеннен кейін Шоқан Батыс Сібір генерал-губерна-
торының кеңсесінде қалдырылады. Ол 1855 жылы Ұлы жүзді Қоқан ханды-
ғының ықпалынан шығарып, Ресейге қосу үшін ұйымдастырылған экспе-
дицияға қатысып, Семей, Аягөз, Қапал арқылы Іле Алатауына дейін келеді.
Жоңғар қақпасына, Алакөл, Тарбағатайға саяхат жасайды. Осы сапарында
қазақ, қырғыз ауыз әдебиеті, тарихы мен этнографиясынан материал
жинайды. Бұл еңбегін жоғары бағалаған генерал Г.Х.Гасфорт оны награ-
даға ұсынады, әскери лауазымы бір сатыға жоғарылап, «поручик» атағын
алады.
1855 жылы Шоқан Орталық Қазақстанды, Жетісу мен Тарбағатайды ара-
лайды. Қазақ халқының тарихы мен әдет-ғұрпы, діни ұғымдары жайында
материал жинап қайтады. «Тәңірі», «Қазақтардағы шамандықтың қалдығы»
деген еңбектерін жазады.
(«Егемен Қазақстан» газетінен)
МОНА БЫСТРЕЕ? :
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны — Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерінің бірі.
Республиканың қазіргі әнұраны 2006 жылы 6 қаңтарда қабылданды. «Менің Қазақстаным» әнұран ретінде алғашқы рет Н.Назарбаевтың инаугурациясы кезінде орындалды.
Мәтін[өңдеу]Қазақстан әнұраны1. Қазақ КСР-ның (ССР-ның) Мемлекеттік Әнұраны (1943—1992)2. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны (1992—2006)3. Менің Қазақстаным (2006 жылдан бастап)Қазақстанның бейресми әнұраны атанған Шәмші Қалдаяқовтың "Менің Қазақстаным" әнінің мәтіні аз кем өзгертілді. Мәтін авторы ретінде Н.Назарбаев өз ұсыныстарын енгізді. Ол алғаш рет Елбасын ұлықтау рәсімі кезінде орындалды.
Қазақ КСР әнұраны[өңдеу]Толық мақаласы: Қазақ КСР әнұраны1943 жылы Қазақ КСР-ның алғашқы Мемлекеттік Әнұранын жасауға байқау жарияланған болатын. Соңғы нұсқасы ретінде Мұқан Төлебаев, Евгений Григорьевич Брусиловский мен Латиф Абдулхайұлы Хамидидің әуеніне жазылған Ә. Тәжібаевтың, Қ. Мұқамедханов, Ғ. Мүсіреповтың мәтіні қабылданды. Кейбір деректер бойынша сол әнұран мәтінінің толыққанды авторы Қ. Мұхамедханов болып табылады, ал басқа авторлардың үлесі мәтін басындағы «ер қазақ»-тан «біз қазақ»-қа ауыстыруымен шектеледі.[2]Әнұран 1945 жылы бекітілді. Кеңестік дәуірдегі әнұранының сөзі коммунистік идеология талабына сай, жалған оптимистік рухта жазылған еді.[3].
1992-2006 жылдардағы Қазақстан Республикасының әнұраны[өңдеу]Тәуелсіздік алғаннан кейін қазақтардың бірнеше ұрпақтарының көпғасырлық арманы - азаттық пен зайырлылықты бейнелейтін жаңа әнұранын әзірлеу қажеттігі туындады.
Соған байланысты 1992 жылы республика әнұранының мәтіні мен әніне конкурс жарияланды. Комиссия іріктеуіне барлығы 750 жоба келіп түсті. Конкурста төрт ақынның: Мұзафар Әлімбаев, Қадыр Мырза Әлі, Тұманбай Молдағалиев және ақын Жадыра Дәрібаеваның бірлесіп жазған мәтіні жеңіске жетті. Әнұран әні сол күйінде қалдырылды, алғашқы авторлары Мұқан Төлебаев, Евгений Брусиловский және Латиф Хамиди еді.
2006 жылы жаңа Мемлекеттік әнұран қабылданды.