-Сəлем,досым!Қалің қалай?
-Сəлем,қалім өте жақсы!
-Ендеше сенімен қарттар мен жастар мəселесі туралы сөйлескім келіп еді.
-Жарайды.Кез келген сұраққа жауап беруге дайынмын.
-Тамаша.Сенің ата-əжең бар шығар.Сен оларға қалай көмектесесің?
-Мен оларға көп нəрседе көмектесуге дайынмын.Мысалы,атама газет əкеліп беремін,ал əжеме тоқыма тоқуға көмектесемін.
-Жарайсың!Қазіргі таңда жастардың қарттарға деген құрметі екіге бөлінетінін білесің бе?
-Жоқ,білмейді екенмін.
-Ендеше саған түсіндіриін.Кейбір жастар қарттарға көмектесуге асық тұрады,ал кейбіреулері оларға мүлдем құрмет көрсетпейді.Бұған деген өз ойыңды білдіресің бе?
-Менің ойымша,бұл өте дұрыс емес.Барлық жастар бірдей қарттарға көмек беруі тиіс.
-Неге олай ойлайсың?
-Себебі,егер жастардың барлығы қарттарды құрметтей білсе,бүкіл əлем сыпайылық пен мейірімге толар еді.
-Ал құрмет көрсетер адамдарға ойың қандай?
-Ал ол адамдар нағыз мадаққа лайық.Қарттардың алғысын алып жүрген олар-нағыз ғажап адамдар.
-Ия,дұрыс айтасың.Ата-бабамыз "Қарияның қарғысын алғанша,алғысын ал!" деп бекер айтпаған.Олардың бізге деген батасы мен маңызы өте зор.
-Келісемін.Жарайды,сенімен сөйлескеніме өте қуаныштымын.Мен кітапханаға баруым керек.
-Жолың болсын!Сау бол!
-Сау бол!
Объяснение:
1. Пысықтауышы бар сөйлемді белгілеңіз.
Е) Ұлы жібек жолында талай сауда көздері ашылды.
2. Бастауышы тұйық етістік, баяндауышы зат есімнен жасалған сөйлемді көрсетіңіз.
Д) Айту — біздің парызымыз.
3. Дара бастауыш бар сөйлемді белгілеңіз.
С) Біз бірлікті ойлаймыз.
4. Бастауышы тәуелдік жалғауында тұрған сөйлемді табыңыз.
В) Інім маған көмектесті.
5. Анықтауышы бар сөйлемді көрсетіңіз.
С) Көлдің деңгейі төмендеген.
6. Толықтауышты табыңыз. Досым қызық кітап сатып алды.
Е) Кітап.
7. Жақсыз сөйлемде болмайтын сөйлем мүшесін көрсетіңіз.
Е) Бастауыш
8. Бастауыш пен баяндауыштан тұратын сөйлемді белгілеңіз.
Д) Жалаң
9. Мақсат пысықтауышты табыңыз.
Бауыржан досымен бірге Алматыға оқуға барды.
В) Оқуға
10.Сөйлемде қимыл-әрекеттің жай-күйін, мезгілін, мекенін білдіретін тұрлаусыз мүшені көрсетіңіз
А) Пысықтауыш.
11. Кімдер? Нелер? сұрақтары қай сөйлем мүшесіне қойылатынын көрсетіңіз.
Д) Бастауыш.
12. Пысықтауыштың сұрағың табыңыз.
Е) Қайда?
13. Сөйлемнің баяндауышын толықтырыңыз.
Біз бұлақтардың көзін … .
Д) Аштық.
14. Себеп – салдар пысықтауышты табыңыз.
Қара алтынды игеру үшін көп жұмыс жасалып жатыр.
С) Игеру үшін.
15. Сөйлемде есімше қандай сөйлем мүшесі екенін белгілеңіз.
Менің айтар сөзім-осы.
Д) Анықтауыш.
16. Атау мен ілік септіктен басқа септік сұрақтарына жауап беретін сөйлем мүшесін көрсетіңіз.
С) Толықтауыш
17. Анықтауышты табыңыз.
Жер бетінде таза су ресурстары көп емес.
А) Таза
18. Баяндауыш қай сөз табынан жасалғанын көрсетіңіз.
Қымыз қандағы гемоглобинді көбейтеді.
В) Етістік.
19. Бастауышы жоқ жай сөйлемнің түрін белгілеңіз.
А) Жақсыз
20. Тек тұрлаусыз мүшелерді анықтаңыз.
В) Анықтауыш, толықтауыш.
21. Толықтауыш қай септікте тұрғанын көрсетіңіз. Ол бізбен кездесті.
Е) Көмектес септік.
22. Қазақ тілінде сөйлемнің соңында келетін сөйлем мүшесін көрсетіңіз.
Е) Баяндауыш.
23. Сөйлемдегі тұрлаулы мүшелерді көрсетіңіз.
Біз кеше мұражайға бардық.
В) Біз бардық.
24. Қайда? Қалай? Қашан? қай сөйлем мүшесінің сұрақтары екенін көрсетіңіз.
В) Пысықтауыш.
25. Пысықтауыштың түрін табыңыз.
Е) Мақсат.
-Сәлем! Қалайсың?
- Ол сәлем жақсы рахмет өзін қалаисын?
- Рақмет жақсы, Қалай ойлаисын қазіргі жас ұрпақ үлкен қарт кісілерге құрмет көрсете ма?
- Менің ойымша қазіргі жас буын қарттарды мүлдем сыйламаиды, дөрекі сөйлесіп ауызына келгенін аитып қарт кісілерді ренжітеді, тіпті автобуста келе жатса жастар отырған орындарын тіпті үлкендерге бермедіана құлақтарына наушник ты тығып алады да ештенке естімеген дей көрмегендей болып отырады
- Иә дұрыс аитасын! Қазіргі кездерде "Үлкенге құрмет кешіге ізет деген ұстаныммен ешкім жүрмейді бәрі бірін бірі құлатып дөрекілік танытып жүреді.
- Ой айтпа! Қарты бар елдің
Қазынасы бар,
Қызы бар елдің
Базынасы бар дегендей Қарттарымыз біздін асыл қазынамыз!
- иә дұрыс аитасын Қария деген сөз елдің басы болу, ақылын айтар дана болу, ел төрінде құрметке бөлену, ас бергенде немерелерінің үлесін бөлер қамқоршысы. Шаңырақтың шаттығын сақтап, бірлігін бекем етуге ақылып айтар елі мен жерінің кеңесшісі. Қазақтың әр отбасында арқа тұтар ата-әжелері бар. Олардың әрбір айтқан гауһар тасқа бергісіз ақылдары жас ұрпақтың өсіп-өркендеуіне өте мол үлесін тигізеді.
- иә келісемін. Сондықтан ата әжелерімізді сыйлап құрметтеп жүрейік!