Сөйлем мүшелері құрамына қарай бөлінуі.
Сөйлем құрауға қатысқан толық мағыналы сөздер сөйлем мүшелері деп аталады. Қазақ тілінде бес сөйлем мүшесі бар: бастауыш, баяндауыш, толықтауыш, анықтауыш, пысықтауыш.
Сөйлем мүшелері құрамына қарай дара, күрделі және үйірлі мүше болып үшке бөлінеді.
Дара сөйлем мүшесі толық мағыналы бір сөзден болады.
Мысалы, Аман жиналғандармен қысқа амандасты. Сөйлемдегі әрбір сөйлем мүшесі – бір ғана сөзден құралып тұрған дара мүшелер.
Күрделі сөйлем мүшесі күрделі сөзден, тұрақты тіркестен не сөз тіркесінен, шылаулы сөзден құралады.
Мысалы, Еңбек Ері Ыбырай Жақаев екі рет Алтын Жұлдыз медалімен марапатталған еді. Сөйлемдегі Еңбек Ері Ыбырай Жақаев – күрделі бастауыш, екі рет – күрделі пысықтауыш, Алтын Жұлдыз медалімен – күрделі толықтауыш, марапатталған еді – күрделі баяндауыш.
Үйірлі мүше – кемінде екі не одан да көп сөзден құралып, бастауыштық-баяндауыштық қатынастан тұратын, бір сөйлем мүшесінің қызметін атқаратын сөздер тобы. Үйірлі мүшелер көбінесе бар, жоқ, аз, көп тәрізді сөздерге және сын есімдер мен есімше тұлғаларына аяқталады. Мысалы, Білімі көп адам жерде қалмайды. Білімі көп – қандай? адам – үйірлі анықтауыш. Сөйлемнің бес мүшесі де үйірлі бола алады.
Объяснение:
Атасы немерелеріне жұлдыздар туралы аң. ыз айтқысы келді.
-Балдар, Әли, Дана келіндер аң ыз айтып берейін.
-Я ата қазір.-деді немерелері атасына.
-Ал енді тындандар. Бір ауылда жеті ұры болған сол жеті ұры ханың. қызын ұрлап кеткен оны хан көріп, өзін ең. мықтты батырын жақырдыда айтты" Сен менің қызымды алып келсен сол қызға ұйленесін деген" ол батыр ханды тындап ханын қызын алып келуге кетті. Батыр ұрылардан ханын қызын алып кетті , ол қыздын аты Айсұлу болған. Жеті ұры батырдан қорқып аспанға кеттіп қалды.
-Осындай аң. ыз балдар.