6-нұсқа 1-тапсырма. Төменде берілген мәтінді оқыңыз. Алаш идеясы мен қайраткерлері ежелгі түрік сөзі. Ол - Алаш Алаш аты тарихта кездесетін ең көне атаулардың қатарына жатады. Ескі шежіре бауырластар, қандастар, туыстар дегенді білдіреді. деректерінде Алаш атауы қазақ халқының синонимі ретінде келтіріледі. Мысалы, Қадырғали Жалаиридің өзі деректерінде қазақтың орнына Алаш атауын қолданады. “Атамыз - Алаш, керегеміз ағаш" деген қазақ халқы ұлттық тәуелсіздік жолындағы күресінде ежелгі Алаш ұғымына қайта оралып, оны бостандық пен бірліктің ұраны етіп алды. «Алаш идеясы» қазақтың мемлекеттік, елдің ұлттық идеясы. Өйткені Алаш халқымыздың бойына күш-қуат және сенім берген ұлттық идея. Алаш - бөлінбес тұтас жер, яғни территория ретінде сезінуі. Алаш - ұлттық аспан асты, жер үстінде ұлттың өзін өз орны бар ел ретінде өз еншісі мен үлесін анықтау әрекеті. Қазақ тарихында Алаш арыстарының орны ерекше. Олар Қазақ елінің сан ғасырлық даму тәжірибесін, салт-дәстүрін сақтай отырып, одан әрі дамытуды, білім алып, өркениетті елдердің өмір тәжірибесінен үйренуді көздеді. Елге демократия, білім-білік алып келу үдерісінің бастауында тұрғандар да осы зиялы қауым өкілдері болды. Алаш зиялылары Отанға адал қызмет етуді мақсат етті. Алаш қайраткерлері қазақ халқын азат ел ету бағытындағы мақсатты ойларын бес тұғырға негіздеді. Бірінші — жер мәселесі. Жерсіз Отан жоқ. Қазақтың байырғы жерін қашан қазақтар өз бетінше ғылым мен техникаға сүйеніп толық игермейінше, жер жеке меншікке де, қоныстанушыларға да берілмейді. Екінші жердің астындағы, үстіндегі, аспанындағы барлық игілік Қазақ мемлекетіне қызмет етуі керек. Үшінші — толықтай экономикалық тәуелсіздікке қол жеткізуге ұмтылуы тиіс еді. Төртінші – қазақ мемлекетінде мемлекет құрушы ұлттың тіл, дін, діл үстемдігі болуы керек. Бесінші, түпкі мақсатымыз ғылым мен ұлттық салт-дәстүрге негізделген заңға сүйене отырып, ұлттық-демократиялық мемлекет құру Алаш идеясы ұлттық бірігу концепциясына алып келді. Алаш идеясы қазақтың оқыған, саяси орталықтарда білім алған, мемлекет құрылысын қалыптастыру туралы білетін ұлт зиялыларының басын біріктірді. Алаш идеясының аясында мыңдаған қазақтың басы бірікті. Алаш зиялылары ұлттық әскер құрып, қуатты мемлекетке айналу идеясын автономия құрудан бұрын ойластырған еді. Өйткені мемлекеттің негізгі тірегі, қорғаны әскер. Өткен ғасырдың басындағы Алашорда қайраткерлерінің ұлттық тәуелсіздікке ұмтылыста халық сарбаздарын құру ісі бүгінгі қазақ әскерінің қалыптасуының алғышарты. Алаш қозғалысының негізгі идеясы демократиялы қоғам қалыптастырып, тәуелсіздік пен дамудың алғышарты ретінде қазақтың ұлттық мемлекетін құру болатын. Бүгінгі Тәуелсіз Қазақстан мемлекеті сол идеяның жемісі. (333 сөз) Мәтіннен мына сөздердің сәйкес мағыналарын табыңыз. мағына - ажырамас еркін - көшіп келушілерге қосты - Барлығы: ( ) 2-тапсырма. Төменде берілген әр сөйлемді өз сөзіңізбен қайта жазыңыз. Сөйлемдерді берілген сөздермен бастаңыз. Әр сұрақтың балы жақшада берілген. Тіл сапасына қосымша беріледі. Мысалы: Алаш аты тарихта кездесетін ең көне атаулардың қатарына жатады. Тарихта
Алаш идеясы қазақтың мемлекеттік, елдің ұлттық идеясы. Өйткені Алаш халқымыздың бойына күш-қуат және сенім берген ұлттық идея. Алаш - бөлінбес тұтас жер, яғни территория ретінде сезінуі. Алаш - ұлттық аспан асты, жер үстінде ұлттың өзін өз орны бар ел ретінде өз еншісі мен үлесін анықтау әрекеті.
Мәтінден іркі сөздердің мағыналарын табамыз:
1) мағына - ажырамас, сөйлемдегі сөздердің бірін-екеуін санаймыз;
2) еркін - көшіп келушілерге, олардың өз жақмасында сезінуі;
3) қосты - барлығы.
Сөйлемдерді өз сөзімізбен қайта жаза береміз:
1) Алаш аты тарихта кездесетін ең көне атаулардың қатарына жатады. - Алаш атауы тарихта бұлға кеткен ескі атаулардың ұғымымен танымалды.
2) Алаш идеясы қазақтың оқыған, саяси орталықтарда білім алған, мемлекет құрылысын қалыптастыру туралы білетін ұлт зиялыларының басын біріктірді. - Алаш идеясының айырымында тарбиеге еркін ұлт зиялыларының бірлігі жоғары деңгейде мамандарды қорғайды.
3) Алаш идеясының аясында мындайлар жатады: жер мәселесі, толықтай экономикалық тәуелсіздік, тіл, дін, діл үстемдігінің болуы, ғылым мен ұлттық салт-дәстүрге сүйену. - Алаш идеясының негізгі мақсаттары ағылшынша жер форумы, экономикалық жағдай, тіл-дін ойындары мен туындықтарыдан тәуелсіздікке дейінгі заңға сүйеніп отырады.
Бірінші сұрақтың жауабына сөйлемдің сөзін қосып жазамыз: Тарихта Алаш атауы кездесетін ескі атаулардың қатарына жатады.
Екінші сұраққа сөйлемдің сөзін қосып жазамыз: Алаш идеясының аясында мындайлар жатады: жер мәселесі, толықтай экономикалық тәуелсіздік, тіл, дін, діл үстемдігінің болуы, ғылым мен ұлттық салт-дәстүрге сүйену.
Мәтінден іркі сөздердің мағыналарын табамыз:
1) мағына - ажырамас, сөйлемдегі сөздердің бірін-екеуін санаймыз;
2) еркін - көшіп келушілерге, олардың өз жақмасында сезінуі;
3) қосты - барлығы.
Сөйлемдерді өз сөзімізбен қайта жаза береміз:
1) Алаш аты тарихта кездесетін ең көне атаулардың қатарына жатады. - Алаш атауы тарихта бұлға кеткен ескі атаулардың ұғымымен танымалды.
2) Алаш идеясы қазақтың оқыған, саяси орталықтарда білім алған, мемлекет құрылысын қалыптастыру туралы білетін ұлт зиялыларының басын біріктірді. - Алаш идеясының айырымында тарбиеге еркін ұлт зиялыларының бірлігі жоғары деңгейде мамандарды қорғайды.
3) Алаш идеясының аясында мындайлар жатады: жер мәселесі, толықтай экономикалық тәуелсіздік, тіл, дін, діл үстемдігінің болуы, ғылым мен ұлттық салт-дәстүрге сүйену. - Алаш идеясының негізгі мақсаттары ағылшынша жер форумы, экономикалық жағдай, тіл-дін ойындары мен туындықтарыдан тәуелсіздікке дейінгі заңға сүйеніп отырады.
Бірінші сұрақтың жауабына сөйлемдің сөзін қосып жазамыз: Тарихта Алаш атауы кездесетін ескі атаулардың қатарына жатады.
Екінші сұраққа сөйлемдің сөзін қосып жазамыз: Алаш идеясының аясында мындайлар жатады: жер мәселесі, толықтай экономикалық тәуелсіздік, тіл, дін, діл үстемдігінің болуы, ғылым мен ұлттық салт-дәстүрге сүйену.
Екі аймақтардың балысы болып жатады."