Қазақ көшіп - қонып өмір сүрген халық. Олар көшіп жүріп жер бедерінің сан алуан түрін кездестіретін және соның әр қайсысына ат қойып отырған. Ал бұл көріністермен ерте кездегі қазақ балалары туа таныс болатын. Өйткені бүкіл тіршілігі табиғат аясында өтетін еді.
Табиғат демекші, әлемде табиғаттай күрделі, құдіретті, бай нәрсе жоқ. Ол адамнан бастап, өлі - тірі заттың бәрін де жарата алады және шетінен жойып та отырады. Мысалы, жанды зат өледі, өсімдік шіриді, тас үгіледі, сүйтіп топыраққа айналады. Сондықтан да дүниедегі ең асыл зат топырақ десек, қателеспейміз. Өйткені әлемдегі бар затты бойына сіңіретін де, оны қайтаратын да - топырақ. Топырақтан сан алуан өсімдіктер: шөптер, ағаштар, жемістер, дәнді дақылдар, гүлдер т.б. өз қажетін алып, өсіп шығады.
Байқап көрсек, жер атымен атауы осындай бір ерекшелігіне немесе бедеріне қарай аталады екен.
Бұрынғы ауыл балалары бүгінгідей ғылыми зерттеп білмесе де, көзімен көріп, ортасында өсетін. Бір сөзбен айтқанда табиғатты туа танитын.
Арал теңізінің мәселесі
Бүгінгі таңда Арал теңізінің көзден ғайып болып бара жатқан мәселеіс ешкімді де бейжай қалдырмайтыны анық. Бір кездері ұзыннан-ұзақ созылып жатқан теңіздің арнасы мақта өсіруге қажетті химикаттарға толы тұзды алқапқа айналған. Бұрында Арал теңізі Қазақстанның інжу маржаны, шөл белдеміндегі бірден-бір көгілдір су айдыны еді.
Арал өңірінде туындап отырған казіргі экологиялык апаттар нышаны жыл өткен сайын теңіз суын тарылтуда. Оның фаунасы мен флорасы жойылып бітуге жақын. Топырақтың тұздануы өте жылдам жүруде. Арал теңізінде балық өсіру шаруашылығы тоқталып, соңғы 1-2 жылда ғана қайта қолға алынды. Ондағы тұрғындардың әлеумсттік жағдайы төмендеп кетті. Теңіз түбінен көтерілген улы тұздың мөлшері жылына 13-20 млн. т деп есептеледі. Тіптен, тұзды шандар әсері сонау Орта Азия республикалары аумағына жетіп, ауыл шаруашылығына зардабын тигізуде.
Арал өңіріндегі антропогендік факторлар ондағы тұрғындардың салт-дәстүріне, экономикалық-әлеуметтік жағдайына тікелей әсер етуде. Жұмыссыз қалған балықшылар әлеуметгік жағынан қорғаусыз қалып, басқа аймақтарга еріксіз қоныс аударуда.
Қазіргі Арал өңірінде адамдардың денсаулығы күрт төмендеп кетті. Бүл өңірде соңғы мәліметтер бойынша туберкулез, бүйрекке тас байлану, сарысу, өкпе-тыныс жолдарының қабьнуы, жұқпалы аурулар республиканың басқа өңірімен салыстырғанда жоғары көрсеткішті беріп отыр.
Арал теңізінің болашағы дүниежүзі халықтарын толғандыруда. Оның біржола жойылып кетуі Орта Азия мен Қазакстанды ғана емес көптеген Шығыс елдеріннің тыныс-тіршілігіне өзгерістер әкелмек. Ал әлемдік климаттың өзгеруі, шөлге айналу, атмосферадағы ауытқушылықтар, антропогендік экожүйелердің тұрақсыздығын тудырады. Арал мәселесі соңғы 10 шақты жылда географ және эколог ғалымдар арасында жиі-жиі пікірталастар туғызуда. Арал мәселесі туралы халықаралық конференциялар ұйымдастырылды.