О строительстве мавзолея не осталось каких-либо достоверных сведений. Однако существует казахская легенда о любви Айша-Биби к своему жениху. Существуют 28 различных версий этой легенды. Согласно самой распространённой — Айша-Биби была дочерью известного учёного и поэта XI века хакима Сулеймана Бакыргани. После его смерти она воспитывалась у шейха Айходжы. Однажды правитель Тараза Карахан Мухаммед (в честь которого возведён мавзолей Карахана в Таразе) попросил её руки, однако её воспитатель не дал согласие. Тогда она обманным путём поехала в Тараз. К несчастью, её жених никогда больше не смог её увидеть, так как она погибла на берегу реки Аса от укуса змеи, спрятавшейся в головном уборе. Скорбя по смерти девушки, Карахан воздвиг мавзолей сказочной красоты на месте её гибели. Попутчица Айша-Биби Бабаджи-хатун стала хранительницей мавзолея и после смерти была похоронена в 20 шагах от Айша-биби в мавзолее Бабаджи-хатун[2].
По другой версии, чувствуя действие яда змеи, Айша распорядилась немедленно передать весть об этом Карахану. Тот не мешкая прибыл к ней со своими лекарями и муллами. Видя бессилие лекарей, Карахан попросил муллу совершить обряд бракосочетания с погибающей невестой. После обряда, взяв руку девушки, он трижды громко закричал ей: «Айша, ты теперь стала биби», то есть его женой, замужней[3].
Объяснение:
Махаббат - әлемдегі бар сезімдердің ұлысы.Махаббатсыз өмір жұпыны болар еді.Бұл - тек адамдар арасында ғана емес,адамның Отанына,туған жеріне,еліне,табиғатқа,белгілі бір кәсіпке,затқа деген сезімін де қамтиды.Мұхтар Шаханов:
Ғашық жүрек сүйгені үшін бола алмайды жазалы,
Адам азса махаббаттың жоқтығынан азады,-деп бекер айтпаған деп ойлаймын.Әрине,махаббат тек сүйеніш қана емес,күйінішті де әкеледі.Бірақ махаббат арқылы адамдар жалғыздықтан арылып,бақытты атанады,өзін қолдайтын,корғайтын жанды табады ғой.
Қазақ тарихында қаншама ғашықтар өтті десеңізші.Солардың бірі – Қыз Жібек пен Төлеген.Бұл екі жастың асқақ махаббаты туралы біз "Қыз Жібек" жырынан оқып,білдік."Қыз жібек" лиро-эпостық дастаны – қазақ халқының ең көне,асыл мұраларының бірі.«Қыз Жібек» жыры – аңыз емес, тарихи оқиға,кейіпкерлері өмірде болған адамдар. Жырдың негізгі кейіпкерлері – Төлеген мен Жібек бірін-бірі шын сүйген ғашықтар,бірақ әке батасынан аттап кеткен Төлегеннің өлімі мен Жібектің қайғылы тағдыры талай жанарларға жас үйірілтпей қоймайды.Төлеген – нағыз лирикалық кейіпкер болса,Жібек – сұлулық пен әсемдіктің нышаны,қазақ халқының мақтанышы болды.Бұл екеуі бір-бірін құлай сүйгенмен,олардың бақытына Бекежан қастандықпен балта шапқан еді.Кейін Жібек қайсарлықпен сүйгенінің кегін алып, әмеңгерлік салт бойынша Төлегеннің інісі Сансызбайға қосылады.Бірақ,Төлегеннің де, Жібектің де өзіне лайық жар іздеуі,сүйіспеншілікпен үйленуді көздеуі – сол кезеңдегі жастардың ойында, көкірегінде жүрген арманын, мұңын, тілегін аңғартады.Автордың өзі: "Батырлық, байлық кімде жоқ,ғашықтық жөні бір басқа..." дей отырып Жібек пен Төлегеннің арасындағы махаббаттың адал екенін дәлелдей түседі деп білемін.