Топтық жұмыс.жағдаят мектепте қөне жазулардың сыры атты тамындық кешті уйымдастыру сендерге жүктелді қандай форматта өтетінін анықтап сценарийін дайындар неге дел осы жүйені тандадындар
Жошы ханның өлімі төңірегінде алып қашпа әңгіме көп. Олай болуы Жошы өлімінің кездейсоқтығында ма деп ойлаймын. Оқиға былай болған. Шыңғысхан 1225 жылдың күзінде Хорезм жорығынан атамекеніне қайтып оралып, Туланың қара орманында хан ордасын тігеді [1]. Келе сала алда тұрған Тангут (Си Ся) жорығына қамдана бастайды. Жорыққа байланысты ол өз ұлдары және қолбасшы, кеңесшілерін қара шаңырақта бас қосуға шақырады. Жошы «Денсаулығының ақаулығына» байланысты бұл жолы да келе алмады. Бірақ Хорезмнен келген Шағатай «Жошы қыпшақтарды жақын тартып алғаны соншалық ол ата жұртынан іргесін алысқа салып қана қоймай тіптен қара шаңыраққа қарсы бағытталған әрекет жасауы ықтимал» [1], - деген хабар жеткізеді. Оның үстіне дәл осы кезде Маңғыттық біреудің: «Жошы хан есен-аман Қыпшақ даласында бөкен аулап жүр [2], - делінетін хабары Шыңғысханды шынымен қаһарына міңгізеді. «Жошы бізге жау болды, ол жынданған екен» [2], - деп қаһарланған Шыңғысхан Өгөдэй, Шағатай қолын Жошыға қарсы аттандырып, өзі ұлдарының соңынан атқа қонбақшы болып жинала бастайды. Дәл осы сәтте «Жошы дүниеден өтті» деген оқыс хабар келіп жетеді. Шыңғысхан басында бұл хабарлардың қайсысына сенерін білмей дал болды. Ақыры Жошы туралы жағымсыз хабар шындыққа айналғанда, Қаған жалған хабар таратқан маңғытты ұстап басын алуды бұйырады, бірақ ол із түзсыз жоғалып кетеді.
Мұндай суық хабарды Шыңғысханға жеткізу де оңайға түспесе керек. Түрік шежіресінде (Родословия Тюрков) айтылуы бойынша қайғылы оқиғаны Қағанға естіртуге ешкімнің батылы бармай қағанның әмірлері бұл міндетті ұлы жыршыға жүктейді. Шыңғысхан жыр жырла деп әмір берген сәтін пайдаланған ұлы жыршы:
- Тенгиз баштын булғанды, ким тондурур, а ханым?
Терек тубтын жығылды, ким тургузур, а ханым?,- дегенде,Шыңғысхан оған жауап ретінде:
Жыршы жоғарыдағы сөзін қайта қайталағанда көзі жасқа толы екенін аңғарған Шыңғысхан:
- Кöзунг йашын чöкӱртӱр конглӱнг толды болғаймы?
Жиринг кöнгуль öкӱртӱр Жучи öльди болғаймы?, -
деп, бұдан былай Жошының өлімі жайлы ауыз ашқан жанның көмекейіне құм құйылсын деген билік айтады. Сонда ұлы жыршы:
- Сöйлемеске эрким йок сен сöйлединг, а ханым!
Ӧз йарлығынг öзге жаб айу öйлединг, а ханым! - деп жауап қайырады.
Сонда қасіретті мойындамасқа шарасы қалмаған ұлы қаған: - Кулун алған куландай кулунумдин айрылдым
Айрылышкан анкаудай эр олумдин айрылдым, - делінетін түрік жырынан үзінді айтқан сәтті пайдаланып, әмірлері түгелімен орындарынан тұрып ұлы қағанға көңіл айтқан деседі.
Ліміздің басты ауқымды мәселелерінің бірі − мемлекеттік тіл мәселесі. Сонау Кеңес дәуірінен бері қазіргі күнге дейін келе жатқан тіл мәселесі әлі де шешуін таппай келеді. Қазақ тілін дамыту бойынша көптеген мәселелер қаралды, заңдар қабылданды. Сондықтан да, біз үшін мемлекеттік Әнұран, мемлекеттік Елтаңба қандай қымбат болатын болса, мемлекеттік тіл де сондай қастерлі, сондай қадірлі. Себебі көк Туды желбіретіп, Елтаңбаға қарап тұрып, мемлекеттік Әнұранды айту үшін тіл керек. Барлық елдің мемлекеттік әнұраны мемлекеттік тілде айтылады. Сондықтан, барлығымыз мемлекеттік тілді жаппай меңгеруге тиіспіз.Қазақ тілі осы мемлекеттің түпкілікті тұрғындары қазақтардан басқа Қытай, Монғолия, Иран, Ауғанстан, Түркия мемлекеттері мен ТМД-ның Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан, Түркіменстан сияқты республикаларында тұратын қазақтардың да ана тілі. Қазақ тілі – батыс түркі тілінің қыпшақ тармағына жатады. Бұл тармаққа кіретін тілдер – қарақалпақ, ноғай, татар, башқұрт, қырғыз, қырым татары, қарайшай, балқар, құмық және тағы басқа тілдер. Қазақ тілі - өзіндік әдеби, ғылыми және саяси жазу нормасы қалыптасқан бай тіл. Қазақ тілінің тарихы әртүрлі тарихи кезеңдерді бастан кешкен қазақ халқының тарихымен тығыз байланысты
оны ұлы жыршы жеткізген. ал толығырақ:
Жошы ханның өлімі төңірегінде алып қашпа әңгіме көп. Олай болуы Жошы өлімінің кездейсоқтығында ма деп ойлаймын. Оқиға былай болған. Шыңғысхан 1225 жылдың күзінде Хорезм жорығынан атамекеніне қайтып оралып, Туланың қара орманында хан ордасын тігеді [1]. Келе сала алда тұрған Тангут (Си Ся) жорығына қамдана бастайды. Жорыққа байланысты ол өз ұлдары және қолбасшы, кеңесшілерін қара шаңырақта бас қосуға шақырады. Жошы «Денсаулығының ақаулығына» байланысты бұл жолы да келе алмады. Бірақ Хорезмнен келген Шағатай «Жошы қыпшақтарды жақын тартып алғаны соншалық ол ата жұртынан іргесін алысқа салып қана қоймай тіптен қара шаңыраққа қарсы бағытталған әрекет жасауы ықтимал» [1], - деген хабар жеткізеді. Оның үстіне дәл осы кезде Маңғыттық біреудің: «Жошы хан есен-аман Қыпшақ даласында бөкен аулап жүр [2], - делінетін хабары Шыңғысханды шынымен қаһарына міңгізеді. «Жошы бізге жау болды, ол жынданған екен» [2], - деп қаһарланған Шыңғысхан Өгөдэй, Шағатай қолын Жошыға қарсы аттандырып, өзі ұлдарының соңынан атқа қонбақшы болып жинала бастайды. Дәл осы сәтте «Жошы дүниеден өтті» деген оқыс хабар келіп жетеді. Шыңғысхан басында бұл хабарлардың қайсысына сенерін білмей дал болды. Ақыры Жошы туралы жағымсыз хабар шындыққа айналғанда, Қаған жалған хабар таратқан маңғытты ұстап басын алуды бұйырады, бірақ ол із түзсыз жоғалып кетеді.
Мұндай суық хабарды Шыңғысханға жеткізу де оңайға түспесе керек. Түрік шежіресінде (Родословия Тюрков) айтылуы бойынша қайғылы оқиғаны Қағанға естіртуге ешкімнің батылы бармай қағанның әмірлері бұл міндетті ұлы жыршыға жүктейді. Шыңғысхан жыр жырла деп әмір берген сәтін пайдаланған ұлы жыршы:
- Тенгиз баштын булғанды, ким тондурур, а ханым?
Терек тубтын жығылды, ким тургузур, а ханым?,- дегенде,Шыңғысхан оған жауап ретінде:
- Тенгиз баштын булғанса, тондурур (тундырар) олум Жучи дүр,
Терек тубтын жығылса, тургузур олум Жучи дүр.
Жыршы жоғарыдағы сөзін қайта қайталағанда көзі жасқа толы екенін аңғарған Шыңғысхан:
- Кöзунг йашын чöкӱртӱр конглӱнг толды болғаймы?
Жиринг кöнгуль öкӱртӱр Жучи öльди болғаймы?, -
деп, бұдан былай Жошының өлімі жайлы ауыз ашқан жанның көмекейіне құм құйылсын деген билік айтады. Сонда ұлы жыршы:
- Сöйлемеске эрким йок сен сöйлединг, а ханым!
Ӧз йарлығынг öзге жаб айу öйлединг, а ханым! - деп жауап қайырады.
Сонда қасіретті мойындамасқа шарасы қалмаған ұлы қаған: - Кулун алған куландай кулунумдин айрылдым
Айрылышкан анкаудай эр олумдин айрылдым, - делінетін түрік жырынан үзінді айтқан сәтті пайдаланып, әмірлері түгелімен орындарынан тұрып ұлы қағанға көңіл айтқан деседі.