Тыңдалым мен айтылым Тапсырма 1. Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіндегі көркем бейнелеуіш, эмоционалды-экспрессивті сөздерді тұрақты тіркестерді түртіп алып, мазмұндауда қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
2. Өз жұбыңды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп санайтын екі сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.
1-мәтін
Қазіргі кезеңде Күннің активтілігі күшейіп, Жер ғаламшарын қыздырып, жылынуын күшейтті. Егер аспанда бұлт жоқ болса, ауа тез қызып, аптап ыстық болады, бұл күннің активтілігінің күшеюінен болады. Ресей ғалымдары қазіргі кезеңдегі климаттың ғаламдық жылынуы табиғи процесс деп есептейді. Жер ғаламшарының солтүстік бөлігінде климаттың ылғалды-салқын фазасы 1978-1979 жылдары басталып, 2010-2011 жылдары аяқталды. Енді 2012-2013 жылдардан бастап климаттың жылы-құрғақ кезеңі басталып, ұзақ жылдарға созылады. Алатау етегінде орналасқан Алматы маңында 2013 жылы жаз ыстық, күз жылы, құрғақ болып, жауын-шашын қарашаның ортасына дейін аз мөлшерде жауды. Ең қатал, жауын-шашыны аз, жазы аптап ыстық, қуаңшылық жағдай 2018-2021 жылдары байқалуы мүмкін. Бұл жағдай 2026-2035 жылдарға дейін созылады, сосын кезең аяқталуы ықтимал. Аталған қуаңшылық жағдайлардың зиянды әсері Қазақстанда, әсіресе, шөл және шөлейт аймақтарында өте күшті болады деп күтілуде. Климаттың куаңшылыққа ұшырауы тұщы су тапшылығын туындатып, жазда өте күшті аптап ыстық болады, шөлейттену процесі күшейе түседі, орман өрті көбейеді.
қағаздар – бумаги, қыздар – девочки, адамдар – люди, аңдар – звери
емтихандар – экзамены, сандар – числа, шамдар – лампы, армандар – мечты
елдер – страны, кілемдер – ковры, сөздер – слова, үстелдер – столы
дүкендер – магазины, бөлiмдер – отделения, гүлдер – цветы, тілдер – языки
2.После глухих согласных 'к, қ, п, с, т, ш, щ, ф, х, h, ц, ч' и звонких 'б, в, г, д', как всегда, окончания, начинающиеся на глухую согласную (тар/тер):
жолдастар – товарищи, сұрақтар – вопросы, хаттар – письма, кітаптар – книги
ағаштар – деревья, құстар – птицы, бастықтар – начальники, ойыншықтар – игрушки
мектептер – школы, есептер – счета, суреттер – картины, шелектер – вёдра
үтіктер – утюги, әріптестер – коллеги, студенттер – студенты, жидектер – ягоды
3.Окончания первой строки (дар/дер) следуют после сонорных 'л, м, н, ң' и звонких 'ж, з'. Пример:
қағаздар – бумаги, қыздар – девочки, адамдар – люди, аңдар – звери ,емтихандар – экзамены, сандар – числа, шамдар – лампы, армандар – мечты,елдер – страны, кілемдер – ковры, сөздер – слова, үстелдер – столы,дүкендер – магазины, бөлiмдер – отделения, гүлдер – цветы, тілдер – языки