Объяснение:
Халқымыздың рухани өміріндегі асыл мұраның бірі-ән өнері, әншілік дәстүр. Данышпан Абайдың «Туғанда дүние есігін ашады өлең, өлеңмен жер қойнына кірер денең»- деген өлең жолдары қазақ өнерінің бар болмысын айқын көрсетеді. Қазақтың аса бай ән өнерін дамытуға Біржан сал, Ақан сері, Мұхит, Әсет, Естай, Дәнеш, Мәдениет, Жәнібек әнші- сазгерлері өлшеусіз үлес қосты. Тамаша дәстүрлі ән өнерінің шоқтығын биіктетіп дамытушы, өнерпаз, әнші-сазгерлердің орны ерекше.
«Өнерлі елдің оты сөнбес», «Ел іші-өнер кеніші»-деген дана халқымыз. Халық мәнерінде ән айтудың майталманы, терең толғаныстың әншісі, халқымыздың маңдайына біткен әнші-сазгері Қазақстанның еңбек сіңірген мәдениет қызметкері, «Мұқағали Мақатаев» атындағы сыйлықтың иегері, Семейдегі Мұқан Төлебаев атындағы музыка училищесінің жанынан ашылған Ж. Елебеков атындағы домбырамен ән айту сыныбының ұстазы, көптеген әннің авторы — Тұрсынғазы Рахимов.
1951 жылы 10 қазанда Аякөздің Тарбағатай ауылында дүниеге келген. Әкесі-Төлеубай, анасы- Гүлсім Аякөз ауданының Тарбағатай кеншарында ұзақ жылдар жұмыс атқарған. Ата-анасы өнерді қатты қадір тұтқан, соның әсері болар жас кезінен өнер жолына түскен. Сазгер Тарбағатайдың Октябрь орта мектебін бітіріп, әскери борышын өтеп келген соң, дәстүрлі ән мектебінің көрнекті өкілі Жүсіпбек Елебековтен білім алған. Алғашқы еңбек жолын Аякөздің мәдениет бөлімінен бастап, 1978 жылы Әміре Қашаубаев атындағы филармонияда, 1980 жылы Абай атындағы музыкалық драма театрында актер, 1992 жылы қалалық мәдениет сарайында әнші, ал 1996 жылдан бері Мұқан Төлебаев атындағы училищеде ұстаздық етуде, көптеген шәкірт тәрбиелеуде. Жары , екі ұлы, немере сүйіп отыр.
Тұрсынғазы Рахимовтың ұстанған бағыты кешегі сал-серілердің ән дәстүрінің ізін суытпай бүгінгі күнге насихаттау.
Абай, Мұқағали өлең, жырларын әнімен әрлеп, еселеп жеткізіп келеді. «Құлаққа сіңімді, жүректен тербейтін дауыс ол әркімге беріле бермейді, Тұрсынғазының әндеріне анализ жасасаң таң қаласың. Формасы, жан-жағы теп-тегіс жинақы, тура Европа композиторларының классикалық шығармаларының құрылысындай. Мелодиясы көңілге өте жағымды»-деп дарынды композитор Теміржан Базарбаев айтқандай, сазгердің қазақы бояуымен, құлаққа жағымды әндері көпшілік көңілінен орын алған өнер туындылары.
Қазақтың ән өнері – сонау көне заманнан бері қалыптасқан халқымыздың асыл қазынасы, фольклордың музыкалық саласының бір тармағын құрайды.Фольклор деген сөз ағылшын тілінен алынған. Ол «халық даналығы, халық білімі, халықтың ауызша шығарған туындылары» деген мағынаны білдіреді. Фольклор шығармалары халықтың әр дәуірдегі тұрмыс – салтымен, наным – сенімімен, күнделікті тіршілігімен тығыз байланыста туады. Оларда өмірде болып өткеннің ғана емес, халықтың «осылай болса екен» деген арман, үміттері де бейнеленіп, табиғат, өмір құбылыстарына баға беріледі.
Ән – халықтың сүйіп айтатын, тыңдайтын, сан ғасырлық тарихы бар халық музыкасының ең бір бай арнасы болып табылыды. Көне заманнан келе жатқан ән – күй туралы халықтың аузында қалыптасқан көптеген мақал – мәтелдер, аңыздар, жырлар осының айғағы. Халықтың: «Сөз күміс — ән алтын», «Ел көркі – қыз, той көркі — ән», немесе «Ән өмір ұзартады» деген асыл сөздері осы өнерге арналған.
Қазақтың ұлы ақыны Абай да ән мен күйдің құдіретін жырлап:
Құлақтан кіріп, бойды алар
Жақсы ән мен тәтті күй.
Көңілге түрлі ой салар
Әнді сүйсең, менше сүй – деген.
Ән мен күй шыққан күн, туған айдай дала жұртының тал бесіктен жер бесікке түскенге дейінгі жан серігі болды. Ауылдан ауылға ән айтып, күй тартып жүрген диуаналар, бақсылар, жыршылар, сал – серілер өз өнерін көрсетіп, халықтың көңілін көтерді, айт пен той – томалақ, түрлі ойын – сауық, отырыстардың көркі болды. Ақын — әншілердің өнері халық арасында өте жоғары бағаланып, ақынның келген ауылы оған зор сый – құрмет көрсеткен. Олардың аты аңыз — әңгімеге айналып, ауыздан – ауызға, ұрпақтан – ұрпаққа жетті.
Өз мазмұны бойынша, тұрмыстағы орнына сай қазақтың халық әндері бірнеше түрге бөлінеді:
1.Халықтың ескілікті наным – сенімінентуған әндер.
Объяснение:Жоспар:
1. Абайдың туған жері, мезгілі.
2. Абайдың отбасы.
3. Абай мұрасы.
Абай 10 тамыз 1845 ж. қазіргі Семей облысының Шыңғыс тауларында Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірі, екінші әйелі Ұлжаннан туған.
Ақынның арғы тегі Орта жүз Тобықты Арғын ішіндегі Олжай батырдан басталады.
Болашақ ақын сабырлы мінезімен, кең пейілімен ел анасы атанған “кәрі әжесі” Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын-ажынға жайлы, мінезі көнтерлі, әзіл-қалжыңга шебер, жөн-жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті. Абай әуелі ауылдағы Ғабитхан молдадан сауатын ашады да, 10 жасқа толған соң 3 жыл Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқиды.
Абай - ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен. Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Болашақ ақынның дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал етті. Абай — ұлы ақын әрі ойшыл. Ол өз төңірегіндегі адамдардың, жақындары мен шәкірттерінің бойындағы өз халқына риясыз берілгендікті, оның мүдделерін қорғау қасиеттерін қолдап отырды. Ұлы ақын жас ұрпақты имандылыққа, адамгершілікке, ғылым-білім үйренуге шақырды. Жастарды бес нәрседен — өсектен, өтіріктен, мақтаншақтықтан, еріншектіктен, бекер мал шашпақтықтан қашық болуға, бес асыл іске — талап етуге, еңбекті сүюге, терең ойлай білуге, қанағатшыл болуға, қайырымды рақымшылық жасауга шақырды.
Абай жастардың бойындағы кеселді кемістіктерді, арсыздық пен ұятсыздықты, дөрекі надандықты тәрбие және білім беру арқылы жоюға үндеді. Ақын ол үшін қазақ балаларын оқытатын мектептерді көптеп салуды жақтады.