Көкемарал , киікоты немесе райхангүл (лат. Ziziphora) – ерінгүлділер тұқымдасына жататын бір не көп жылдық лиана тәрәздә өсімдіктер туысы.Райхангүлдің Қазақстанда 6 түрі: нәзік Райхангүл (Z. tenuіor), Бунге Райхангүл (Z. bunge), үзілме Райхангүл (Z. іnterrupta), Выходцев Райхангүл (Z. vychodcevіana), памиралай Райхангүл (Z. pamіroalaіca), иісті Райхангүл (Z. clіnopodіoіdes) өседі. Алтай, Тарбағатай, Жетісу (Жоңғар), Іле, Күнгей, Теріскей, Қырғыз Алатауында, Ұлытауда, Шығыс Қазақстан, Ақмола облыстарында таралған. Райхангүлдің көбі хош иісті (әсіресе иісті Райхангүл, нәзік Райхангүл және сопақ бас Райхангүл, т.б.), жапырақтары мен гүлінде хош иісті эфир майы болғандықтан парфюмерияда қолданылады және медицинада дәрі жасалады, гүлінен ара бал жинайды.
Абайдың 31 қара сөзіңде айтылган ой кеселдерінен калай құтылуға болады?
Абайдың 31 қара сөзі : Естіген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар: әуелі - көкірегі байлаулы берік болмақ керек; екінші — сол нәрсені естігенде я көргенде ғибрәтлану керек, көңілденіп, тұшынып, ынтамен ұғу керек; үшінші — сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт қайтарып ойланып, көңілге бекіту керек; төртінші - ой кеселі нәрселерден қашық болу керек. Егер кез болып қалса, салынбау керек. Ой кеселдері: уайымсыз салғырттық, ойыншы-күлкішілдік, я бір қайғыға салыну, я бір нәрсеге құмарлық пайда болу секілді. Бұл төрт нәрсе - күллі ақыл мен ғылымды тоздыратұғын нәрселер.
Машанов Акжан Жаксыбекович (1906-1997 гг.) - доктор геолого-минералогических наук, заслуженный деятель науки КазССР.
Акжан Жаксыбекович Машанов один из основателей геомеханики в Советском Союзе, основатель казахской научной фантастики, автор романов «Путешествие в глубь земли», «Тайна земли», казахско-русского и русско-казахского словарей по горному делу, геологии и металлургии, исследователь научного наследия великого ученого Востока аль-Фараби.
Акжан Машани был удивительно многогранным талантливым человеком, его долгая и плодотворная жизнь практически все время была связана с одним вузом – Казахским горнометаллургическим институтом, ныне это – Казахский государственный национальный университет им. К. И. Сатпаева.