Абай Құнанбайұлы"
Жасымда ғылым бар деп ескермедім!?
Жасымда ғылым бар деп ескермедім,
Пайдасын көре тұра тексермедім.
Ержеткен соң түспеді уысыма,
Қолымды мезгілінен кеш сермедім.
Бұл махрұм[1] қалмағыма кім жазалы,
Қолымды дөп сермесем, өстер ме едім?
Адамның бір қызығы – бала деген,
Баланы оқытуды жек көрмедім.
Баламды медресеге біл деп бердім,м
Қызмет қылсын, шен алсын деп бермедім.
Өзім де басқа шауып, төске өрледім,
Қазаққа қара сөзге дес бермедім.
Еңбегіңді білерлік еш адам жоқ,
Түбінде тыныш жүргенді теріс көрмедім.
Қазақстан аумағында қола дәуірін жан-жақты зерттеу 1946 жылы көрнекті қазақ ғалым-энциклопедисті Әлкей Хаканұлы Марғұланның жетекшілігімен археологиялық экспедиция құрылған кезде басталды. А.Х.Марғұлан мен оның серіктерінің зерттеулерінің нәтижесінде Қазақстан аумағында көптеген ежелгі қоныстар мен орындар - қола дәуірінің ескерткіштері табылды.
1953 жылы Қ.Ақышев Орталық Қазақстандағы қола дәуірі ескерткіштерінің периодизациясы мен хронологиясын жасады. Федоровқа сәйкес келетін алғашқы кезең «Нуринский» деп аталды; дамыған қола кезеңі (Алакөл) - «Атасус». Қола дәуірінің үшінші кезеңін К.А. Ақышевті бөлек, Беғазы-Дәндібаев мәдениеті деп атаңыз (атаулар ескерткіштер табылған жердің географиялық атауларына сәйкес берілген).
Орталық Қазақстанның табиғи байлығы ежелгі заманнан бері белгілі. Бұл аймақ - Андронов мәдениеті тайпаларының негізгі орталықтарының бірі. Аймақтың әр түкпірінде жүргізілген археологиялық зерттеулер нәтижесінде көптеген қоныстар мен орындар, тасқа салынған суреттер және басқа ежелгі ескерткіштер анықталды.