1. Сөйлем мүшелері құрамына қарай екіге бөлінеді. Дара мүше жəне Күрделі мүше.
2. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері : баяндауыш жəне бастауыш.
3. Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері : анықтауыш, толықтауыш, пысықтауыш.
4. Мысалы: Қайрат балаларға Досанмен болған әңгіменің мән-жайын баяндады деген сөйлемдегі сөздер мына сияқты тіркестерден құралған:
1. Қайрат балаларға;
2. балаларға Досанмен;
3. Досанмен болған;
4. болған әңгіменің;
5. әңгіменің мән-жайын;
6. мән-жайын баяндады.
Мұнда әрбір сөз өзін керек қылған, қажет етіп тұрған сөзбен ғана байланысқан. Сөздердің мағыналық байланысын сұрау қою арқылы табамыз.
люди да я немного скопировала с интернета. но я столько старалась писала не отмечайте нарушение
Грамматика
Морфология
Сөз құрамы
Түбір
Жұрнақ
Жалғау
Көптік жалғау
Тәуелдік жалғау
Септік жалғау
Жіктік жалғау
Сөз таптары
Зат есім
Сын есім
Сан есім
Есімдік
Етістік
Үстеу
Шылау
Еліктеу сөз
Одағай
Синтаксис
Сөз тіркесі
Сөйлем мүшелері
Бастауыш
Баяндауыш
Анықтауыш
Пысықтауыш
Тәуелдік жалғау, әдетте, бір заттың басқа бір затқа тәуелді екенін білдіретін қосымша. Негізінде зат есімге тән қосымша бола тұрса да, зат есім қызметін атқаратын, демек, субстантивтенетін (заттанатын) сөздердің барлығына да жалғана береді. Мысалы: әкем, дәптерім деген сөздер зат болса, Түйенің үлкені өткелде таяқ жейді (мақал) деген сөйлемдегі үлкені сын есімі субстантивтеніп тұр. Ердің екі сөйлегені - өлгені; еменнің иілгені - сынғаны (мақал) дегендегі сөйлегені, өлгені, иілгені, сынғаны деген сөздер - зат есім орнына қолданылып тұрған есімше формалар.
Қосымшалар
Жақ-жақтың көрсеткіші ретінде қызмет ететін тәуелдік жалғау қосымшалары мыналар:
ЖақСоңғы дыбысДауыстыДауыссызЖуан
буынЖіңішке
буынЖуан
буынЖіңішке
буын1. Ы жақ-м-м-ым-ім2. ЫЫ жақ-ң-ң-ың-ің3. ЫЫ жақ-ңыз-ңіз-ыңыз-іңіз3. ЫЫЫ жақ-сы-сі-ы-і
Бұл қосымшалар жалғанған сөздер, әдетте, өздерінен бұрын ілік септік жалғауда тұрып тіркесетін жіктеу есімдіктермен тікелей байланысты болады. Сол себептен тәуелдеулі сөздің жақ жалғаулары да жіктеу есімдіктерінің жақтарына сәйкес келіп отырады. Мысалы: менің қаламым; сенің қаламың; сіздің қаламыңыз, оның қаламы.
а) Алтын сақина, күміс білезік, болат пышақ
Алтын мен күміс болаттан қарағанда бағалы.
ә) Болат пышақ, қола медаль, шойын рельс.
Болат пен шойын бір металл болып табылады.
б) Қорғасыннан жасалған оқ, титан диск, алюминий ыдыс.
Қорғасын мен титан қатты, берік металл.
Алюминий беріктігі аз.
в) Қасық, қазан, тақтай.
Қасық пен қазан ас үй жабдығы, олар темірден жасалады (көбісі).
Тақтай ағаш материал.