2.Берілген метiннiн баяндау желiсiн сактап, ар белiгiнен алынган акпараттардан жинакы матiн аннотация жазыныз. А жануарлар мен өсiмдiктер туралы мәліметтердi, гылыми-фактiлердi саралап келіп, ендігі жерде оларды коргау кажеттiгi туралы токтамга келдi. Кейбiр еркениетті елдерде жануарларды әсiмдiктердi, ормандарды, азен-келдерді қорғау туралы мемлекет денгейiнде кужаттар кабылдана бастады Осындай шараларды бiрi Халыкаралык табигат коргау уйымы (ХТКУ) сдi. Ол 1918 жылы курылды. Ұйымнын максаты - луниежузiндегi сиреп немесе кұрып бара жатқан аң мен құстарды жане әсiмдiктердiн «Кызыл кітабын» ұйымдастыру болатын. Отан дейiн халыкаралык «Кара кітаптын» тізімі жасалды. Оған жер бетiнен бiржола құрып кеткен андар мен кұстар енгізілді. «Кызыл кітап» туралы пiкiрдi ағылшын табиғат зерттеушiсi Питер Скотт айткан болатын. 1963 жылы халықаралық «Қызыл кітаптын» алгашкы басылымы, одан соң 1966-1975 жылдар аралыгында 5 томы жарык көрдi. Кызыл кiтапка суткоректiлердiн 256 турі, құстардың 287 турl, космекендiлердiң 36 жане бауырымен жорғалаушылардың 119 турi, балыктар мен жоғары сатыдагы есiмдiктердiң тiзiмдерi кiрдi. 1978 жылы КСРО-нын «Кызыл кітабы шыкты. Казак КСР-нын алғашкы «Кызыл кітабынын жануарларга арналган балiгi 1978 жылы, ал 1981 жылы есiмдiктерге арналган белiгi жарык керд Казакстанның «Кызыл кітабы содан берi 1991 және 1996 жылдары енделiп, кайта басылып, кепшiлiкке усынылды
тəуелді жалғау біреуге немесе бір нəрсеге тəуелді екенін білдіреді. мысалы:
жекеше түр жəне көпше түрі. 1 жақ -м,-ым, - ім. - мыз, - ымыз,- міз, - іміз.
2 жақ- ң, - ың, - ің,- ыңыз,- іңіз,- ңыз,- ңіз. тарың,- терің,- дарың,-дерің,- ларың,- лерің,- тарыңыз,- терініз. 3 жақ -сы,- сі,- ы,- і. сы,- сі,- ы,- і.
мысал.
1 жақ. менің үйім біздін əкеміз
2жақ. сенің уйін сендердін ікелерің
сіздін уйіңіз сіздердің əкелеріңіз
3 жақ. оның үйі олардың əкелері.
сұраулы шылауларға мысал: үйге берілген тапсырманы білесің бе?
дəптер сатып аласың ба? уйді жинап қойған Айгүл ме, Анар ма?