1 - мәтiн Гендік инженерияда гендердi тасымалдау аркылы тураралык кедергілерді жойып , кажеттi тукым куалайтын белгiлердi бiр организмнен екiншiсiне беру iске асырылады . Инженерия түсiнiгiнiн өзi « құрастыру » деген магынаны береді . Олай болса , гендiк инженерия организмнiн жагымды белгiлерiн сактай отырып , оған арнайы максатта косымша жана касиет берiп , генотипiн калаган багытта өзгерту болып табылады . Гендік инженерияны ауыл шаруашылыгында , медицинада пайдалану аркылы есiмдiктер . жануарлар мен микроорганизмдердiн кажеттi гендерiнiн кызметiн баскаруга мумкiндiк туды . Сонгы жылдары гендік инженериянын кемегiмен бактериялык клеткалан вирустык ауруларды емдеуге колданылатын интерферон және өсу гормоны соматотропин наруыздарын алуга кол жеттi . Қант диабеті ауруын емдеуге колданылатын инсулин гормонын алудын арзан жолы табыллы Бурын инсулин жануарлардын уйкы безiнен оте кымбата гусетiн жолмен алынатын едi . Казiргi кезде гендiк инженерня адiсiмен iшек таякшасы бактериясынан белiнiп алынатын болды Жануарлар селекциясында гендiк инженерияга байланысты аустралиялык ғалымдар гендер курамына есу гормонынын генiн енгiзе отырып , калiмгi шошкага караганда екі еседей жылдам есетiн шошканын жана колтукымын шыгарды Агылшын галымдары геномына каннын ұюын тезлететiн ген енгiзiлген кой алды . Мундай койдан болiп алынган арзанга тусетiн препаратты гемофилия ауруын емдеуле колданады Бұршак тукымдас осiмдiктердiн тамыр жуйесiнде ауадагы азотты тұтатын касиетi бар түйнек бактериялары селбесіп тіршілік ететіні белгілі Олар топыракты азотты косылыстармен байытады . Қазіргі кезде осы бактериялардагы азотты тугатын гендi астык тукымдастар геномына енгiзу жұмыстары жүргізілуде . 2 - мәтiн « Цифрлы дауірдегі букаралык мелна : олше де , устем бол >> такырыбындагы пікірталастан үзінді - Телеарна корерменi азайып бара жатыр Муны мойындау керек . Былтыр керермендер аз да болса бар едi , биыл тек футбол кору ушiн гана теледидардын алдына келетін секілді Ол ушiн жарнама берушілерге шыгуга тура келедi . Алдымен 25-40 жас аралыгындагы аудиторияны алайыкшы . Олар кредит алгысы келедi , кымбат машина , Ұялы телефонга кызыгады . Егер керермендердiн орта жасын алатын болсак , орыстілдітелевизия үшiн - 40 болса , казактiлдi телевизия көрермендерiнiн орта жасы шамамен 28 29 жас , - дейдi саясаттанушы Айдос Сарым уакыт казак ТІЛДІ -Қазактiлдi газеттердi тек тiлдi , тарихты , салт - дәстүрдi гана жазатын , сонын жокшысы ретiнде карайтын калыптаскан угым бар . Осы мемлекетке ат берiп отырған казак ултынын кешегiсi , бүгiнi , ертенi , салт - санасы , тарихы , ұлтка катысты кез келген жаналык бiз үшiн әр кез манызды деп айтар едім . Тагы бiр жайт аудиториянын устемдiк алуына мүмкiндiк берiп келе жатыр . Әрине , бiр уакытта беделді газеттердiн бiржолата сайтка айналып кеткен урдiстерi де болды . Дегенмен негiзгi айтатын жагдай казактiлдi буынның әртүрлі саладагы көрсеткiшi казак ұлтының пайдасына шешіліп жатканын айғақтайды . Бiз дәнекер болып кана отырмыз . Бул жетiстiк - есiп жаткан елсiз урпактын тегеурiнi деп айтар едiм , - дедi бiрiншi болып сөз алган Нуртөре Жүсiп Окылым Мәтіндерден кұрмалас сойлемдердi терiп жазып , магыналык турлерiне ажырату және синт талдау жасау
1)Толағай батыр 2) Анасы-Айсұлу, Əкесі-Саржан 3) Тауды Толағай көтеріп келді. Себебі Толағай және халық тұрған жерде жауын көп болмады. Адамдар сусыз өмір сүре алмады және өсіріп келе жатқан жемістері қурай бастады және малдар қырыла бастады. 4) Халық жауын болмаған үшін, ал тау Толағай таудың астында қалып қалды, халықта және Толағайдың анасы жылайды. Шыдай алмаған таудың да көзінең бұлақ ағады. 5) Толағай- батыр, ержүрек. Халқы үшін Тауды алып келді. Ал өзі таудың астында қалып қойды. Сол себепті сол тауды "Толағай" деп қойды
Тіршілік көзі деп бекер айтылмаған. Себебі алғашқы тіршілік суда басталады. Жердегі ең көп таралған заттың бірі су. Мұхит, теңіз, көл, өзендерден басқа су барлық тірі ағзаның құрамында кездеседі. Мысалға адам ағзасындағы қанның немесе шырынның негізгі құрамы судан тұрады. Кәдімгі құрғақ өсімдік дәнінде де белгілі бір мөлшерде су болады. Кейбір теңіз жәндіктері, мысалыға медузаның 97-98% - ы судан тұрады. Судың құрамында еріген оттегі болғандықтан жануарлар және өсімдіктер тіршілік ете береді. Су көптеген жануарлар мен өсімдіктер үшін тіршілік ортасы болып саналады. Оның құрамындағы жануарлар мен өсімдіктерді құрлықтан кездестіре бермейміз. Судың жарық түсе бермейтін қабатында терең емес жерлерінде жануарлар мен өсімдіктердің көптеген түрі мекендейді. Мұхиттер мен теңіздердің терең қабаттарына - жарық түспегеннен қараңғы болып келеді. Ол жерлерде тек қана сондай тіршілік ортасына бейімделген жануарлар мекендейді, өсімдіктер мүлдем кездеспейді. Судағы еріген оттегімен су жануарлары желбезек арқылы тыныс алады.Қыста көлдер мен тоғандардың қатуы су жанураларына қиындық туғызады. Оттегінің жетіспеуі салдарынан жануарлардың жаппай қырылып қалуы мүмкін. Ондай жағдайда мұзды бірнеше жерден ойып, суды оттегімен байытып отыру керек. Көптеген жануарлар суда өмір сүруге бейімделген - жүзбе қанаттары, ескек тәрізді аяқтары және саусақтарының арасында жарғақтары болады. Мұхиттар мен теңіздердің тұзды суларында көптеген балдырлар кездеседі. Балдырдың кейбіреуі су бетінде қалқып жүрсе , енді біреулері су түбіне бекініп өседі. Балдырларды су жануарларының қорегі ретінде, кішігірім балықтар тұрақты мекені ретінде пайдаланады. Ең маңыздысы ауаны оттегімен байытып отырады.
2) Анасы-Айсұлу, Əкесі-Саржан
3) Тауды Толағай көтеріп келді. Себебі Толағай және халық тұрған жерде жауын көп болмады. Адамдар сусыз өмір сүре алмады және өсіріп келе жатқан жемістері қурай бастады және малдар қырыла бастады.
4) Халық жауын болмаған үшін, ал тау
Толағай таудың астында қалып қалды, халықта және Толағайдың анасы жылайды. Шыдай алмаған таудың да көзінең бұлақ ағады.
5) Толағай- батыр, ержүрек. Халқы үшін Тауды алып келді. Ал өзі таудың астында қалып қойды. Сол себепті сол тауды "Толағай" деп қойды