тәуелсіздіктен кейін өмірге келдім. әйтсе де менің келешегіме үлкен жол ашқан тәуелсіздіктің жөні бөлек. біздің ата- «егемен болмай ел болмас, етектен кесіп жең болмас» деген екен. осы тәуелсіздікке дейін қазақ жерінде еркіндікті аңсаған 300-ге таяу ұлт-азаттық көтерілістері болыпты.
мен тарихи кітаптарды көп оқимын. сол кезде байқағаным, тәуелсіздікке жету оңай болмаған екен. жүздеген алаш ұлдары бастарын бәйгеге тігіпті. ондағы мақсаты, қазақ халқының қолын тәуелсіздікке жеткізіп, ұрпағын бодандықтан құтқару болыпты.
біз жақында отанымыздың барлық өңірінен 150-ден астам оқушы астанада басқосып, тәуелсіздігіміздің 20 жылдығына арналған «қазақстанның жарқын болашағы – жастардың көзімен» деген тақырыпта шығарма жаздық. сонда тәуелсіздік туралы өз ойларымызды айттық. осы шараға ұйытқы болған «дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығы еді.
арман қуып, елдің ертеңіміз деп жүрген замандастарым жазған шығармалармен танысып, ой-пікірлерін тыңдағанда отанға деген патриоттықты айқын сезіндім. тәуелсіздіктің алдындағы тыныс-тіршілігімізді, одан кейінгі 20 жыл ішіндегі өркендеуімізді ортаға салдық. бұрын біздің алдымыздағы ұрпақ әрі кетсе мәскеу қаласына барған екен. ал қазір білімді жастар төрткүл дүниені шарлап жүр. бізбен кездесу кезінде «болашақ» бағдарламасының түлектері ел қамқорлығының арқасында әлемнің атақты білім ордаларында оқығанын айтты. білімді жасқа қашанда жол ашық екенін жеткізді. біз білім сайысында астананы да аралап көрдік. арқадан кербез алматыға, алтайдан каспийге дейінгі аралықта өмір сүріп жатқан қазақ елінің ұл-қыздары елорданың ғажайыптарымен танысып, «бәйтеректің» басына көтеріліп, әсем қалаға қызыға қарадық. мектеп бітіргеннен кейін осы қалада оқысақ деген арман әр оқушының көкейінде сайрап тұрды. мұның бәрін біз тәуелсіздіктің арқасы деп білеміз.
қаланы көгалдандыру үшін пайдаланатын ағаштар олардың негізгі қасиеттеріне және көгалдандырудағы мақсатқа орай таңдалып алынуы шарт. айтарлық, қала халқының демалыс орны болатын жерлерге осы ағаштардың белгілі бір түрлері ғана жарасса, тұрғын аудандарды желден қорғау, өнеркәсіптік кәсіпорындардан бөлу үшін басқа бір ағаш түрлері пайдаланылады. осыған байланысты қалаларды көгалдандыруға арналған ағаштарды жалпы, шектелген және арнайы мақсатта егілетін деп үш топқа бөледі [1].
жалпы халық тұтынатын ағаштарға парктер, бақтар, скверлер, бульварлар мен көшелердегі жасыл желектер жатады. олардың әрқайсысының өзіндік функциональдық ерекшелігі бар және елді мекендерді көркейтудегі маңызы зор. бұл ағаштарды халықтың тығыздығына қарай пайдалануға тиімді етіп отырғызу қажет.
қала халқының белгілі бір бөлігі ғана пайдаланатын өсімдіктерге оқу орындарының, ғылыми — зерттеу институттарының, мен емдеу — сауықтыру мекемелерінің, өнеркәсіп орындарының төңірегіне және тұрғын аудандардың ішіне отырғызылатын ағаш — бұталар, гүлдер жатады. бұлардың түрлерін таңдап алу кезінде олардың функциональдық ерекшеліктерін есте мықтап ұстау қажет. себебі, белгілі бір мақсатқа орай отырғызылатын өсімдік түрлері де әртүрлі болмақ. мәселен, мектеп маңына егілетіндерінің түрлік құрамы табиғаттану мақсатына орай барынша бай болуы тиісті. ал емдеу — сауықтыру және мекемелері үшін санитарлық — гигиеналық қасиеттері басым өсімдіктер қажет болса, басқа бір орындарға сәндік өсімдіктерді отырғызған тиімді. өнеркәсіптік мекемелер еңбекшілерінің жұмыс істеуіне, дем алуына қолайлы орындар жасауға қажет өсімдік түрлерін таңдап ала білу шарт.
қандай мақсатта отырғызылатына қарай, әрі биологиялық ерекшеліктеріне байланысты ағаш — бұталар таңдап алынады. мысалы, су эрозиясын тоқтату үшін тамыр жүйесі барынша тармақталған, әрі қуатты ағаш тұқымдарын пайдаланған абзал. батпақты жерлерді құрғату үшін буландырғыш қабілеті жоғары, ал автомобиль жолдарының бойына газ, түтін және шаң ұстағыш ағаштар отырғызудың қажеттігін жоғарыда айтып өттік.
баққа оранған парктер салу үшін әртүрлі безендіру, гүлдендіру (, бордюрлар, миксборгерлер, партерлер, пергольдер салу) жұмыстары жүргізіледі. олар парктер мен бақтарды, скверлер мен бульварларды, үйлері мен қоғамдық мекемелердің, мектептердің, зауыт — фабрикалардың территорияларын сәндендіріп, сұлу ғимараттардың архитектуралық бейнесін аша түседі.
гүлмен безендіріп, көркейту жұмыстарына орай оған тартымды рең беретін түсті таңдап ала білудің де маңызы зор.
ғажолдармен бөлінбеген, әртүрлі қ формадағы, шағын, небары 10–15 шаршы метр болатын бөліктер жатады. оларға негізінен топырақ бетін жауып тұратын әртүрлі гүлді өсімдіктер, жапырақтары сәнді самшит, юкки тәрізді бұталар да егіледі. ң құрамына газондар да кіреді. рабаткалар деп ұзақ гүлдейтін көп жылдық өсімдіктер егілген, пішіні төртбұрышты бөлікті айтады.
бордюрлергеқандай да болмасын бір көгал алаңды сыртынан қоршап тұратын, гүлдеп тұрған немесе жапырақтары сәнді өсімдіктерден тұратын жіңішке алаптар жатады. бордюрлер гүлмен безендіру жұмыстарында жиі қолданылады.
