Абай - даналықтың бастауы.
Жоспар.
Кіріспе.
Негізгі бөлім.
1. Абай - біртуар дара тұлға.
2. Абайдың шығармашылығы.
Қорытынды.
Абай Құнанбаев осы күнгі Семей облысындағы Шыңғыс тауын жайлаған Тобықты руынын ішінде 1845 жылы туған. Абайдың өз әкесі — Құнанбай, атасы — Өскембай, арғы атасы — Ырғызбай. Аталарының барлығы да ру ішінде үстемдік жүргізген адамдар.
Абай - ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен. Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Болашақ ақынның дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал етті. Абай — ұлы ақын әрі ойшыл. Ол өз төңірегіндегі адамдардың, жақындары мен шәкірттерінің бойындағы өз халқына риясыз берілгендікті, оның мүдделерін қорғау қасиеттерін қолдап отырды. Ұлы ақын жас ұрпақты имандылыққа, адамгершілікке, ғылым-білім үйренуге шақырды. жастарды бес нәрседен — өсектен, өтіріктен, мақтаншақтықтан, еріншектіктен, бекер мал шашпақтықтан қашық болуға, бес асыл іске — талап етуге, еңбекті сүюге, терең ойлай білуге, қанағатшыл болуға, қайырымды рақымшылық жасауга шақырды.
Абай жастардың бойындағы кеселді кемістіктерді, арсыздық пен ұятсыздықты, дөрекі надандықты тәрбие және білім беру арқылы жоюға үндеді. Ақын ол үшін қазақ балаларын оқытатын мектептерді көптеп салуды жақтады.
Берілген өлең:
Ауыл басы ақсақал,
Теріс билік айтпаған.
Аға адамдар алдында, жастар ойнап, күлмеген.
Ата-анасын жылатып, ұлы тастап кетпеген.
Әке тұрып, ұл сөйле, қазақта әсте болмаған.
Мақал-мәтелдер:
Ағасы бардың жағасы бар, інісі бардың тынысы бар.
Атаңа не қылсаң,алдыңа сол келер. Ата тұрып ұл сөйлегеннен без. Ақылды қария-ағын дария.
Өлеңде айтылған ойлар мен мақал-мәтелдерді сәйкестендіру:
1.Ауыл басы ақсақал, теріс билік айтпаған. – "Ақылды қария – ағын дария".
2.Аға адамдар алдында жастар ойнап, күлмеген. – "Ағасы бардың жағасы бар, інісі бардың тынысы бар".
3. Ата-анасын жылатып, ұлы тастап кетпеген. – "Атаңа не қылсаң, алдыңа сол келер".
4. Әке тұрып, ұл сөйле, қазақта әсте болмаған. – "Ата тұрып ұл сөйлегеннен без".
Көмекші есімдер: басы, алдында.