Ен алдымен саналы да жаркын омир суру ушин денсаулык кажет.ал сол денсаулыкты сактау - оз колымызда.спортпен айналысу - денсаулыкты жаксартады.спорттин ен карапайым тури - жугуру.танертен уйдин манайында жугуру керек.ал егер жугуруге болмаса,онда жай серуендеуге болады.денсаулыкты сактау керек.
Қобыз - ұлттық аспап" деген тақырыпта монолог құрау үшін берілген тірек сөздерді тұтыну керек. Тірек сөздер оқушының дүшесін және мәнін түсіндіруге көмек етеді.
Бізге берілген тірек сөздер:
1. қасиетті аспап - бұл сөз "кездесу" немесе "шарттылық" сұранымдарды анықтау үшін пайдаланылады. Мысалы, "Тің шоқты аспапты қасиеттілігін жан-жақты көрсетуі тиіс" деп айтсамыз.
2. үні жағымды - бұл сөз "белсенді, қалыпты" санаттарын сыйлайды. Оны оқиғаларды белсенді, жағымды, мәнді, тарихи, күлуарлы жағдайлармен толтыру үшін пайдаланамыз. Мысалы, "Кету қасіреттік аймақта оқиғалар ағындары үні жағымды" деп айтсамыз.
3. кең таралған - бұл сөз "термин, сфера, таңдау" сияқты белгілі санаттарды іздейді. Оны орындау үшін мінделі сөз арасындағы мәнін, анықтырғышты түсіндіру үшін қолданамыз. Мысалы, "Салымжан нығметтіке лауазым кең таралған алэсіресен дайындады" деп айтсамыз.
4. күй - бұл "музыкалық өнер" сөзін анықтайды. Оны музыкалық нығмесін түсіндіру үшін пайдаланамыз. Мысалы, "Қазақ күйдері ұлттық бірлікті негізделеді" деп айтсамыз.
5. тормо - бұл "елшілік"; "қазақтың табанмен өзара қарым-қатынасы" деген мағынасын мән береді. Оны қарым-қатынас, досыздың толықтыруы, мәдениетімен жататын жаттықту, артының гармониясы мен бірлестігі арқылы түсіндіреміз. Мысалы, "Тормо қарым-қатынас орталығында, көпшілікті қарым-қатынастар өмірге қатты тірек болады" деп айтсамыз.
6. ұрпаққа мирас - бұл "жоқ дегенде туғандықтың" сиқыратын сөзі болып табылады. Ондай сөздермен көптеген мәтіндерде пайдаланамыз. Мысалы, "Қазақ аузуды ұрпаққа мирас беріп отыр" деп айтсамыз.
7. ұлттық өнерді насихаттаушы - бұл сөз "қазақ аспаптарының реттеуші" деген мағынасын іске асырған. Олар шараңдылық өнерін жоғары деңгейге қоршауға және азаматтар өнерінің дамуына көмек көрсету үшін түсіндіретін сөздер. Мысалы, "Мерей шақты қазақ өнерін оқып қабылдайды, әдептегі мерекесіне ұлттық өнерді насихаттаушы реттеуші деп қарастырылған" деп айтсамыз.
8. ұлттық болмысты бейнелейтін символ - бұл "ұлттық болымның көрсеткіші" деген мағынасын саяданытын сөздер. Оны ұлт болымының бос атауына, мемлекеттің атауына, картасына, байланыс салаларына жататын сөздерге түсіндіреміз. Мысалы, "Флаг, герб, елші сыры, ән, қазақ аспаптарының ортасына ұлттық болмысты бейнелейтін символдар саналады" деп айтсамыз.
9. ұлттық музыка өнерінің жаршысы - бұл сөз "ұлттық музыка өнерінде халықаралықтан басты роль ойнайды" деп мәтінде жазылмысты. Оны олардың мүлкінше қарым-қатынас іс-шарасы, көз-күй арасындағы кешенінше ақшаға түсетін аса мәнді тұрмайтын символ арқылы түсіндіреміз. Мысалы, "Дәулетсиңген жүз бір халық музыкасы өніркені жəне әуе мұзыка өнерінің мөлшерілігі жетіледі. қазақ халықының музыкалық термині аталмасы жаршысы деп саналады" деп айтсамыз.
Монологда қолданылатын тірек сөздердің орындалуы күрделі, ол мәтіндегі негізгі фиксацияларды түсіндіргеніне көз жеткізеді. Олардың дүшесін түсіну, сөздерін мәнсіздендіруге көмек етеді және олар бойынша мәтіндегі дүниелейлік еділген пайдалану шарттарын жасаудың маңыздылығын бойынша мекен жайға келдіреді.
«Ұлытау жотасында» бөлімі М.Сәрсекенің “Қаныш Сәтпаев”роман-эссесінің белгілі бөлімінен бірі болып табылады. Бұл бөлімда М.Сәрсекен Қазақстан тарихының ұлы атамының жасалын уақытынан толық очирарландыра алады және оқушыларға үйретуге нұсқауларыны береді.
Тарихи және көркемдік маңызы: «Ұлытау жотасында» бөлімі Қаныш Сәтпаевтың төсегінен, оның биыл өмірінен бақытпен дептеп алу үшін кезекті дерек құрамына түседі. Бүгінгігі сәуір ұлдысы тұрындарының жолында қурметті атақтарды көрсетуге аттанатын Сәтпаевтің көзі мен де аясы тым адал көруге болады. Осы бөлімде Сәтпаевтің жасырын қайырпқа өзгешеліктер мен кедергілері анықталады.
Өз ойыңызбен байланастырылған мысалдар:
1. Сәтпаевтің "Ұлытау жотасында" бөлімінің тарихи және көркемдік маңызын анықтау үшін сіз осы құрметті өмір сүрген құрметті ұлі болатын Сәтпаевтің деректерін, ерекше ойларын, оқушыларға беретін мәнілерін дайындап тыңдап, оның қазіргі жаңалық жасаған шоғысовыны немесе кейіпкерчілігін көрсете аласыз.
2. М.Сәрсекен "Ұлытау жотасында" бөліміндегі тарихи және көркемдік маңызын анықтау үшін Сәтпаевтың дерек құрамы, ұлды таптырулар мен өзінден басқа да қатысушылардың сиясы мен мәнін, оның Қазақстан тарихындағы орнын қамтамасыз еткізетін факторларды алып тастайсыз.
3. Ұлытау жотасында болган оқушылардың малын танушы мәнін анықтау үшін Сәтпаев "Ұлытау жотасында" бөлімінде мамандандырылғанының қалауымен, ұлды жасап өткен шаралар, шығармалармен ойындарының мәнерлері мен түрлерін, олардың айтатын құралдары мен аспаптарыны мысалдастырсыз.
Осы пайдаланушыға арналған жауапты беру үшін, кез келген сабақта школада қолданылатын ойын-жаттандырулар, диаграммалар немесе суреттер арқылы анықтамалар беруде мүмкіндік болады.
