Түйелер (лат. Camelus) – сірітабандылар отряд тармағының түйетәрізділер тұқымдасына жататын сүтқоректі ірі жануарлардың бір туысы. Түйелер шөлге де, қатты аязға да төзімді, күшті көлік малы. Мұның екі түрі бар: қос өркешті түйе (Бактрия түйесі) — негізгі өсірілетін жерлері: Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Астрахан, Сталинград, Саратов және Чита облыстары, бұрынғы КСРО-да мұның Астрахан түйесі, Қазақстан түйесі, моңғол түйесі деп аталатын негізгі үш тұқымы өсіріледі; бір өркешті түйе (дромедар), — Түрікменстанда, көбінесе Тәжікстанда, Өзбекстанның оңтүстік аудандарында және Қазақстанның кейбір жерлерінде өсіріледі. Ең көп өсірілетін жері — Қарақұм. Қоспақ түрлеріне, пайдалануына, қанына қарай: аруана, желмая, нар деп аталады. Түйенің еті мол, жүні биязы болады.
Түйе ежелден шөлді-тұзды аймақтардың табиғат жағдайларына жақсы бейімделген, аптап ыстықтарда апта бойына сусыз тіршілік ете алатын бірден-бір түлік. Соған қарамастан оларды жазда күніне 2 рет, қыста 1 рет суару қажет, тұзды-кермек суды жақсы ішеді. Қолайсыз табиғат жағдайларында азық ретінде пайдалану үшін өркешіне артық май жиналады. Кеудесіндегі, табандарындағы, шынтағындағы, тізесіндегі қажау сүйелдерінің арқасында ыстық жерде, құмда жата алады. Түйенің тағы бір биол. ерекшелігі – қыста қолда бағуды, сапалы азықтандыруды және жылы қораны керек етпейді. Бірақ Түйелер жүні қырқылған алғашқы аптада өкпек жел мен жоғары ылғалдылыққа төзімсіз, осы мезгілде олардың жауын-шашын мен суыққа ұрынбауын қамтамасыз ету керек.
Қос өркешті қазақ Түйелері дене бітімдерінің ерекшеліктері, ірілігі, өнімділігі бойынша 3 тұқымдық типке бөлінеді: оралбөкей, Қызылорда және оңтүстік Қазақстан Түйелері. Орал-бөкей типінің басқаларынан тірілей салмағы мен жүн өнімділігі 5 – 10%-ға жоғары болғандықтан, асылдандыру жұмыстарында тұқым жақсартушы ретінде пайдаланылып келеді. Дара және қос өркешті Түйелерді бір-бірімен будандастырудан алынған будандар дене бітімінің беріктігі, ірілігі, қоршаған ортаның қолайсыз жағдайлары мен ауыр жұмысқа төзімділігі бойынша таза тұқымды Түйеден айтарлықтай ерекшеленеді. Тірілей салмағы бойынша артықшылығы 20 – 25%-ға дейін жетеді. Будандардың үлектерін нар, інгендерін мая деп атайды. Нарлар тек жұмыс күші мен өнім алу үшін пайдаланылып, жұптастыруға жіберілмейді. Маялар әдетте қос өркешті үлектермен шағылыстырылып, аталық тұқымға ұқсас ұрпақ алынады. Түраралық будандастыру тек таза қанды дара және қос өркешті Түйелер пайдаланылғанда ғана жақсы нәтиже беретіндігі, будандардың асыл тұқымды мал ретінде маңыздылығы жоқ екендігі ескерілуі қажет.
Түйенің сүті, еті, жүні пайдаланылады. Сүтінен емдік қасиеті бар шұбат, май, сыр, дайындалса, еті тағамға қолданылады, ал жүнінің 85%-ы таза, өте бағалы түбіт.
Жаз - жылдың ең сүйікті мезгілі. Ең ұзақ демалыс басталғаны үшін емес, жылы болғандықтан. Жазда демалуға немесе бір жерде серуендеуге мүмкіндік көп. Менің сүйікті уақытымда мен жүзуді және күн сәулесін ұнатқанды ұнатамын. Жылы маусымда да велосипедпен жүруді, түрлі спорт ойындарын ойнағанды ұнатамын: футбол, волейбол. Маусымда мен теңіздегі лагерьге демалысқа шықтым және осы жылы менің уақытымды қалай өткізгенімді айтқым келді. Лагерь ацтектер деп аталды. Біздің отряд үлкен болды, шамамен 50 адам. Мен 12 күн демалдым. Әр күн жоспарланған болатын. Бізде төрт кеңесші болды. Көтеріліс таңғы сағат 8-де болды. Осыдан кейін біз асханаға бір стақан шырын дайындадық. Осыдан кейін, таңертеңгі сағат 8.30-да біздің 10 жасақтың барлығында таңертеңгілік жаттығулар болды. Зарядтаудың алдында біз жылу шеңберін жүргіздік. Содан кейін біз жиналып, бөлменің айналасын жинап, сағат 10-да бәріміз таңғы асқа бардық.
Таңғы астан кейін біз теңізге бардық, онда біз жүздік, волейбол ойнадық, футбол ойнадық, күн батты. 13: 00-де біз киім ауыстырған ғимаратқа барып, 13: 30-да түскі асқа бардық. Осыдан кейін 14: 00-де тыныш сағат 16.00-ге дейін басталды. Содан кейін біз түскі асқа асханаға бардық, онда олар бізге шырын, әр түрлі тоқаштар қосылған сүт берді. Содан кейін біз спорт алаңына барып, футбол, волейбол ойнап, түрлі спорттық жарыстар ұйымдастырдық.
Қорытындылай келсем,жаз мезгелеімді өте керемет өткіздім.
