Абайдың публицистігі туралы әңгіме қозғағанда ел естімеген жаңалық ашуды мақсат етіп отырған жоқпыз.
Өйткені, адамзат ардақтысының публцистік қыры – қазіргі таңда дәлелдеуді қажет етпейтін ақиқат. Әйкенмен қазақ аудиториясында публицистиканы кемсітетін, оны әдебиеттен көш төмен қоятын теріс көзқарас қалыптасқанын айтуға тиіспіз. Біз «Абай — публицист» деп сипаттама беріп, осы тұрғыдан өз ой-пікірімізді ортаға салар болсақ, кейбір әдебиеттанушы ғалымдарымыз ұлы тұлға өзінің ақындық, ойшылдық тұғырынан түсіп қалатындай көріп, бұл сөзді оның төңірегіне жолатқысы келмейтіні шындық.
«Абай – публицист» деп соқырға таяқ ұстатқандай ашып көрсетпесе де ұлы Мұхтар: «Жалпы қара сөздерден мазмұн, тақырып жағынан өзгешерек тұратын — қырық алтыншы сөз.Ол тарихтық мақала — очерк тәрізді» деген пікірімен, Абайдың публицист болғанын аңғартады. Егерде Әуезов «Абай – публицист» деп астын сызып жазбаса, оның да өзіндік себеп-салдары бар деп ойлаймыз. Оның ең бастысы — публицистика деген атаудың төңірегінде күні бүгінге дейін қызыл-кеңірдек пікір сайысы жүріп, дау-дамай өрбіп» дәл анықтамасы берілмеуінде деп білеміз. Бірақ бір анық нәрсе: қоғам дамуына үн қосып пікір білдіретін дәуір тынысын танытатын шығарма — публицистика. Ал ондай шығармалар Абай мұрасының негізгі бөлігін құрайды. "Ғақлия" ақиқат үшін жан салған ақын ойы.
Афоризм - қысқа сөзбен түйінделген тиянақты, бейнелі ой. Афоризмнің бірінші ерекшелігі ақиқатқа ұмтылған терең ой.
Афоризмнің екінші ерекшелігі олардың қысқалығы, «тоқсан ауыз сөздің тобықтай
түйіні» екендігі.
Афоризмнің үшінші ерекшелігі қосымша түсініктемені қажет етпейтіндей,
аяқталған ой екендігі.
Афоризмдер туралы анықтамаларға бір мақала аясында шолу жасау мүмкін
еместігін ескере отырып, 1998 жылы «Ана тілі» ба шыққан Әдебиеттану
терминдер сөздігіндегі[1] анықтаманы келтірейік. «Қанатты сөз жанрлық белгісі
жағынан мақал-мәтелдерге өте ұқсас. Айырмашылығы, мақал мәтелдердің авторы
белгісіз, шыққан тегі белгісіз, халық шығармашылығына жатса, қанатты сөз авторы бар
не нақты болмаған күнде аңыз күйінде ауызша болса да бүгінгі күнге жеткен қанатты
сөздің мол болуы сол тілдің сөз байлығын, тіл орамдылығын және ұлттық бейнелік
ерекшеліктерін байқатады».
Үзінді идеясының ұлттық ерекшелігі:
М. Мөңкеұлы өзінің "Үш қиян" өлеңіндегі бұл үзіндісінде негізгі идеяны жеткізе білген. Үзінді идеясы - болашаққа көз тастау, заманнан қорқып, адамның осал тұсын көріп, ұрпақ үшін алаңдатушылық таныту. Ата-бабадан қалған байтақ жердің тапталғанын, кейінгі жас ұрпақты орыстардың өіне баурап алуы, жүректегі бар мейірімінен айыруы мәселесі көтерілген. Шаш, мұрт қою, ішімдік ішу сол заманның бейнесі екенін көреміз. Автор заманның бұндай түрін ұнатпайды, келешек үшін қам жейді
тұрады - откен шак , жедел откен шак