Қыран құсты қастерлеген халықпыз.
Қыран құс - жыртқыш,жылдам әрі епті құс.Ал,көшпелі халықтарда,әсіресе,қазақтарда қыран құсты ерекше қастерлеген.Біздер үшін ол батырлықтың,еркіндіктің,алғырлықтың белгісі іспеттес.Республикамыздың мемлекеттік көк байрағында да азаттықтың айбыны ретінде алтын қыран құс бейнеленгені соның дәлелі.Байырғы замандарда қыран құсқа "Құс патшасы","Қанаттылар ханы","Құдайдың қазаққа еншілес берген құны" деп мадақтап,оның қастерлігін одан әрі танытқан.Бұнымен қоса қыран құстың ел ішінде құны да жоғар болған.Мысалы,Жеті жарғы заңында аңға салатын итті,бүркітті өлтірген адамнан олардың иесіне бір құл немесе бір күң беріледі делінген.Қыран құсты қолға үйретіп,баптап,саятшылыққа пайдалану қазақ халқының ежелден келе жатқан өнері,дәстүрі десек те болады.Қыран бүркіт Жеті қазынаның бірі екендігі тағы бар.Осының барлығы қыран құстың біздің халқымыздың тарихы мен бүгінінде,тұрмысы мен дәстүрінде алар орнының зор екендігін білдіреді ғой.
Балаға бас ұстатуға болмайды, бас ұстаса әкесі өледі – Нельзя давать приготовленную баранью голову человеку, у которого жив отец, в противном случае отец может умереть.
Нанның қиқымын жеген бай болады – Кто съест (ест) хлебные крошки будет богатым.
Сәби тоңқайып екі аяғының астынан қараса жол жүресін немесе қонақ келеді – Если младенец опираясь на землю ногами и руками смотрит из под ног, значит отправишься в путь или жди гостя.
Балаға бұғана ұстатпайды, бойы өспей қалады – Ребенку нельзя давать ключицу (бұғана қабырға), а то не вырастет.
Қыз балаға жілік ұстатпайды, күйеуге шықпайды – Девочкам нельзя давать мясо с трубчатой костью, а то не выйдет замуж.
Сәби көзін ашып ұйықтаса жары сұлу болады – Если младенец спит с приоткрытыми глазами, то будущая невеста (жених) будет красивой.
Сәби шалқасынан алаңсыз ұйықтаса, елге белгілі азамат болып өседі, бүк түсіп ұйықтаса, уайымшыл, жігерсіз болып шығады, етпетінен жатып ұйықтаса, ойшыл болады, аяқ-қолын еркін созып ұйықтаса батыр, кемеңгерліктің белгісі – Если младенец спит свободно на спине, то вырастет знаменитым, если спит скорчившись, то будет печальным, слабовольным, если спит на животе, то будет умным и рассудительным, если спит раскинув руки и ноги, то будет батыром, отважным.
Тіл ұшын жесе сүйреңдеп сөйлей беретін болады – Кто ест (съест) кончик языка, тот будет болтливым.
Таңдай жесе шешен болады – Кто ест (съест) небо, тот будет искуссным в разговоре, оратором (шешен).
Сәбиге көз тимес үшін күйе жағып қояды – Чтобы не сглазили ребенка на лицо мажут золой отметину.
Жастың басы ауырса «басыңа бас қосылады» - Если у подростков и молодых болит голова, то говорят, что к голове (уму) прибавляется еще голова (ум).
Жұма күні кір жууға болмайды, аруақтар ренжиді – Нельзя стираться в пятницу, прогневишь духов предков.
Ақты (сүт, қаймақ, қымыз, айран, т.б.) төксе малдың желіні кетеді – Если разлить белое (молочные продукты), то потеряется у скота удой.
Пышақтың жүзі шалқасынан жатса сол үйдің малы пышаққа ілінеді – Если нож лежит обухом к низу, то в том доме будет зареан скот.
Киіз үй сыртына ит сарып кетсе, құт келеді – Если собака пометит юрту, то в этот дом придет счастье.