«Абайды оқыған соң»
Абай Құнанбайұлының бірқатар өлеңдері мен шығармаларымен таныспыз. Өлеңдерінің өздері мағынаға толы. Қара сөздерінен өмірдегі мысалдар, ащы шындық және мағыналы сөздерді кездестіре аламыз.Абай атамыздың қара сөздерін оқыған әрбір адам белгілі бір қорытындыға келіп, өз өміріндегі жіберіп жүрген қателіктерді түзей алады. Абай Құнанбайұлы өз шығармаларында адамға жақсы қасиеттерді көрсете отырып, адам бойындағы жаман қылықтармен мен әдеттерден арылуға кеңес берген. Адамға тура жол сілтеген. Адамның бойындағы ең ізгі, әрі жақсы қасиеттері ретінде :ыстық қайрат, жылы жүрек, нұрлы ақылды көрсетті.Хәкім Абайдың үшінші сөзінде :әрбір қайратсыз-қорқақ, мақтаншақ келеді, әрбір мақтаншақ – ақылсыз надан, әрбір ақылсыз-арсыз деген еді. Ар-ұждан кетірген соң, адам имандылықтан тая бастайды. Абай адамдарды имандылыққа шақырады. Жүрегінде сәл болса да иманы бар адам, буыны босамаған адам деп түсіну қажет. Сонымен қатар адам мінезі, оның өмірінің босқа өту, өтпеуі жайлы да айта кету керек. Қара сөздерді оқи келе, түсінетініміз адам өмірін жақсы өткізе білу қажет,босқа сауық-сайранның не керегі бар? Тән құмарынан жан құмары үшін өмір сүр. Хәкім Абайдың тән құмары деп тұрғаны өмірінде тек ішсем, десем, ұйықтасам деп өмір сүретін адам. Олардың бойында қуат болмайды, іші бос. Отыз жетінші қара сөзінде келтіргендей «адам мінезін түзеп болмайды деген кісінің тілін кесер едім «дегені, адамды жақсы жаққа өзгерту, оны түзей білу деп түсіну қажет. Әр пенденің өз мінезі бар. Адамды жақсы жаққа бұру мен ғылым білімге шақыру, бос сауық-сайраннан бас тартуға үндеу болған. Абай Құнанбайұлы адам болмысын, оның әрекеттерін ашық түрде сынға алып, бағытты өте дұрыс бағдарда анықтап берді.Хәкім Абай а ң бәрі-дос деген сөзін алға тарта кету қажет. Адам философиясы Абайдың еңбектерінде нақтылы түрде шындыққа негізделе отырып жазылған. Әсіресе Хәкім Абайдың қара сөздері бұл эссені жазуда көп септігін тигізді.
Турағұл, Мекаил, Ізкаил, Кенже
Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы (1845-1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер[1], либералды көзқарасын исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.[2]
Абай Шығыс пен Батыс мәдениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Философиялық трактаттар стилінде жазылған «Қара сөздері» - тақырып ауқымдылығымен, дүниетанымдық тереңдігімен, саяси-әлеуметтік салмақтылығымен құнды.[3]
2)Бауырмалдық ең асыл қасиет.
3)Арамдық жасау дұрыс емес заман қасиет. 4)Сондықтан жаманнан жирен.
5)әрдайым жасауды жақсыдан үйрен.