Выпишите баяндауыш мәтінді алдыңғы мәтінмен байланыстырып, ортақ оиды
анықтаңдар. мәтін мазмұнынан автордың ойын бөліп алып, бағалаңдар.
ертеде қағаз болмағандықтан, сол заманның данагөй өз
елі мен жерінің бостандығы үшін күрескен, қол бастаған ержүрек
басшылардың ерлік істерін сына жазуымен тас бетіне түсірген. та
бетіне қашап жазылған жазулар бәрінен де жақсы сақталған.
орхон-енисей өзендері бойынан табылған тас ескерткіштер түрік
қағанаты дәуіріндегі ел басқарушы білге қағанның інісі, ержүрек
батыр күлтегіннің және қағандар кеңесшісі тоныкөктің құрметіне
қойылған ескерткіштер еді.
бізге белгілі үш жазба бар. «кіші жазуды» білге қағанның өзі
жаздырған, ал оны тасқа қашап жазған – ғұлама бәдізші иоллыг
тегін. «үлкен жазуды» да білге қағанның өзі таң, інісі
күлтегін батырға арнаған. үшінші жазба - тоныкөк дананың өзі
шығарған жыры. бұлар vii ғасырда әрбір әрпі тасқа қашап жазылған
көне түркі тіліндегі тұңғыш жыр-дастандар болатын
Күртеше-3буын, күр-бітеу, те-ашық, ше-ашық
К- дауыссыз қатаң
ү - дауысты, қысаң, еріндік, жіңішке
р - дауыссыз, үнді
т - дауыссыз, қатаң
е - дауысты, ашық, езулік, жiңiшке
ш - дауыссыз, қатаң
е - дауысты, ашық, езулік, жiңiшке
Әріп саны: 7
Дыбыс саны: 7
Белдемше- 3буын
Б - дауыссыз, ұяң
е - дауысты, ашық, езулік, жiңiшке
л - дауыссыз, үнді
д - дауыссыз, ұяң
е - дауысты, ашық, езулік, жiңiшке
м - дауыссыз, үнді
ш - дауыссыз, қатаң
е - дауысты, ашық, езулік, жiңiшке
Әріп саны: 8
Дыбыс саны: 8
Шалбар- 2 буын
Ш - дауыссыз, қатаң
а - дауысты, ашық, езулік, жуан
л - дауыссыз, үнді
б - дауыссыз, ұяң
а - дауысты, ашық, езулік, жуан
р - дауыссыз, үнді
Әріп саны: 6
Дыбыс саны: 6
Жейде- 2 буын
Ж - дауыссыз, ұяң
е - дауысты, ашық, езулік, жiңiшке
й - дауыссыз, үнді
д - дауыссыз, ұяң
е - дауысты, ашық, езулік, жiңiшке
Әріп саны: 5
Дыбыс саны: 5
Кеудеше- 3буын
К - дауыссыз, қатаң
е - дауысты, ашық, езулік, жiңiшке
у - дауыссыз, үнді
д - дауыссыз, ұяң
е - дауысты, ашық, езулік, жiңiшке
ш - дауыссыз, қатаң
е - дауысты, ашық, езулік, жiңiшке
Әріп саны: 7
Дыбыс саны: 7