Ы. Алтынсарин – балалар әдебиетінің атасы. Бүкіл өмірін қазақ балаларын оқытуға арнаған. Сол мақсатпен алғаш рет балаларға арнап мектеп ашып, оқулық жазған. Ағартушы оқулықты жазудағы мақсатын хрестоматияның алғы сөзінде: «Бұл кітапты құрастырғанда мен, біріншіден, осы біздің ана тілімізде тұңғыш рет шыққалы отырған жалғыз кітаптың орыс - қазақ мектептерінде тәрбиеленіп жүрген қазақ балаларына оқу кітабы бола алу жағын, сонымен қабат, жалпы халықтың оқуына жарайтын кітап бола алу жағын көздедім...» деп тұжырымдаған. Өйткені хрестоматияға Ыбырай өзінің педагогтық мақсатына лайықтай жазған тәрбиелік мәні жоғары көптеген шағын әңгімелерін, өлеңдері мен ауыз әдебиеті үлгілерін, сондай – ақ, орыс педагогтері мен айтулы орыс қаламгерлерінен аударған шығармаларды енгізген болатын. Бұл шығармалардың тақырыптық – идеялық мазмұнынан біз Ыбырайды ұстаз - тәрбиеші ретінде алдына мақсат етіп қойған адамгершілік мәселелерін көреміз.
Ы. Алтынсарин туған әдебиетіміздің тарихынан көрнекті прозашы ретінде де ерекше орын алады.
Еңбекті сүю, қадірлеу – Ыбырай әңгімелеріндегі негізгі тақырыптардың бірі. Мұнда Отанын қадірлеуге, сондай - ақ талапты, жігерлі, кішіпейіл болуға тәрбиелейді.
Жалқаулық, надандық, зұлымдық, тәкаппарлық секілді жаман әдеттерден аулақ болуға үндейді.
Ыбырай Алтынсариннің еңбек тақырыбындағы өлеңдері мен әңгімелері
1 Білімге шақырған өлеңдері
«Кел, балалар, оқылық!», «Өнер, білім бар жұрттар».
2. Әлеуметтік теңсіздік:
«Залым төреге», «Әй, жігіттер»,
3. Табиғат тақырыбында
«Жаз», «Өзен»
4. Ел ішіндегі теңсіздік, келеңсіздіктерді жырлайды.
«Азған елдің билері, хандары, байлары», «Залым төреге».
5. Өз еңбегіңмен күн көрге шақырады
«Әй, достарым!»
6. Адал еңбекті, шындықты жырлайды
«Араз бол кедей болсаң ұрлықпенен» өлеңі
7. Орыс жазушыларының аудармалары:
К.. Д. Ушинскийдің «Үнді» әңгімесін, “Сауысқан мен қарға”, “Теке мен түлкі” мысалдарын,
Л. Н. Толстойдан “Мұңсыз адам”,”Данышпан қазы”.”Үш ұры” ертегілерін,
И. А. Крыловтың “Қарға мен түлкі” мысалы
8. Еңбек тақырыбында: «Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш», «Бай баласы мен жарлы баласы», «Дүние қалай етсең табылады?», «Әке мен бала», «Жаман жолдас», «Қыпшақ Сейтқұл», «Таза бұлақ», «Бақша ағаштары», «Талаптың пайдасы», «Мейірімді бала», «Шеше мен бала» т. б. әңгімелері бар.
Объяснение:
Мен - қазақпын!
Жер бетінде қанша ұлт болса да, дәл қазақ болып дүниеге келгенім үшін жаратқанға сансыз шүкіршілік етемін. Бұл сөздеріммен өзге ұлт өкілдерін кемсіткім келмейді. Бар болғаны текті елдің текті ұрпағы болғаным үшін сансыз шүкіршілік етемін. Қыз болсам да, батыр-бағландардың ұрпағымын. Киелі де қасиетті Райымбек бабамның найзасының ұшы тиген ауылда дүниеге келгенмін. Құнарлы топырақтың қасиетінен айналуға әлі күнге дейін бармын. Себебі, а тектілік пен жүректегі мейірім, ақыл мен сана, ең алдымен, осы топырақ арқылы келеді.
Ең бастысы, 62 тамырымның бойымен осы батыр бабаларымның қаны ағып жатыр. Санам жаһандану салдарынан мәңгүрттеніп кетсе де, жүректегі махаббатыммен, тамырымдағы күш-қайратты ешкім менен алып қоя алмайды. Иә, өресі биік елдің алғашқы адымдары да нық болмақ. Небәрі 25 жыл ішінде адам айтса нанғысыз жетістіктерге жетіп, көптеген мемлекеттік көзайымына айналып, өзімізді өзгелерге тыңдата алып отырғанымыз көпке аян. Жыл сайын елдің ішкі жағдайы жақсарып қана қоймай, өзге мемлекеттерді татуластыру үшін де қадамдар жасап отырмыз. Осының өзі бір қазақтың ұлының арқасы емес пе? Ал әлем ғалымдарын таңқалдырған тазалығымыз ше? Жүрек иілгенмен, алдымен, жөн сұрасып, қос ғашықтың елдерін білуге ұмтылатыны тағы бар. Салт-дәстүр, әдет-ғұрыптарының өзінде тәлім-тәрбие жетерлік. Қай жағынан алып қарасам да, қазақ болып туғаным үшін қуанамын. Болашақта тек қазақтың ұлымен көңіл жарастырып, халқымның қатарын саналы ұрпақпен толықтырсам екен деймін.
