Үндестік заңы дегеніміз – сөз ішіндегі дыбыстардың бір-бірімен үндесіп,біркелкі болып қолданылуы.Үндестік заңының 2 түрі бар:буын үндестігі және дыбыс үндестігі.
1) Буын үндестігі – сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан не жіңішке болып үндесуі.Түркі тілдері,оның ішінде қазақ тілі буын үндестігіне негізделеді,яғни қазақтың төл сөздері не бірыңғай жуан не бірыңғай жіңішке болып келеді.
Мынадай сөздерде:
1.қос сөздерде (аман-есен,асты-үсті т.б.)
2.біріккен сөздерде (шекара, ба з,кәсіпорын т.б) буын үндестігі сақталмайды.
Буын үндестігі сөз бен қосымша арасыңда да сақталады,яғни сөзге жалғанатын қосымша сөздің соңғы буынының жуан-жіңішкелігіне қарай жуан не жіңішке жалғанады.Мысалы:тас-қа (тас-ке емес),үй-лер (үй-лар емес),құс-ты (құс-ті емес) т.б.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалармен қатар (-мен,-бен,-пен,-нікі,-дікі,-тікі,-паз,-қор,-қой т.б.),кірме сөздерде де буын үндестігіне бағынбайтын жағдайлар болады (кітап,алгебра,цехтан,рульді т.б.).
2) Дыбыс үндестігі дегеніміз – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ықпал етіп үндесуі.Оның 3 түрі бар: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал.
1.Ілгерінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың алдыңғысының соңғысына әсер етуі.Мысалы:қаш-са (қашша),көзқарас (көзғарас),ақ балық (ақ палық) т.б.
2.Кейінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың соңғысының өзінен бұрынғы дыбысқа әсер етуі.Мысалы:бас+шы (башшы), Есенгелді (Есеңгелді),он бес (ом бес) т.б.
3.Тоғыспалы ықпал – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ілгерінді-кейінді ықпал етіп, екеуінің де өзгеріске ұшырауы.Мысалы:Досжан (Дошшан),Жиенқұл (Жиеңғұл),тас жол (ташшол) т.б.
Адамгершілік - адам бойындағы гуманистік құндылық, әдеп ұғымы. "Кісілік", иізгілік", "имандылық" тәрізді ұғымдармен мәндес. Адамгершілік - адамшылық, каталдықпен салыстырғанда жаксылық тілеу қарым-қатынастары.
Халықтық дүниетанымда мінез-кұлықтың әр түрлі жағымды жақтары осы ұғымнан таратылады. Мінез-құлық пен іс-әрекеттерде көзге түсетін төмендегідей Адамгершілік белгілерін атап өтуге болады: адамды қастерлеу, сыйлау, сену, ар-ұятты сақтау, имандылық пен рахымдылық, ізеттілік пен кішіпейілділік, әділдік, қанағатшылдық, т.б.
Адамгершілік принциптері әлеум.-мәдени
Шығарма
Алмастай өткір сұңғыла жырлар.
Қазақ әдебиеті мен мәдениеті бүгінгі күнгі деңгейіне бірден жете қоймаған еді.Сан тарихи жылдарды артқа тастап,халықпен бірге нәубетті бастан кешіріп қазіргі ұрпаққа,бізге,жеткен еді.Біздің қазақ әдебиеті қоры бай әрі сан салалы.Оның ішінде жыраулар поэзиясының алар орны ерекше.
Жыраулар поэзиясы – халқымыздың тарихында қайталанбас, айрықша орны бар, рухани-әлеуметтік маңызы орасан зор, қыр-сырлары әлі күнге толық айқындалып болмаған қызықты да күрделі құбылыс.Жыраулар - халық поэзиясын жасаған ақылғөй даналар.Олар заманының өздері куә болған елеулі уақиғаларын, тарихи кезеңдерді жырға қосқан.Оның өріс алған кезеңі он бесінші ғасырдың тұсында.Жыраулардың өр рухты жырлары бізге негізінен ауыздан-ауызға тарап жеткен екен.Ал оның өкілдеріне Сыпыра жырау,Асан қайғы,Қазтуған,Доспамбет,Шалкиіз,Жиімбет,Марқасқа,Ақтамберді,Тәтіқара,Үмбетей,Бұқар және тағы да басқа жырауларды жатқызамыз.Сыпыра жырау,Асан қайғы,Қазтуған жыраулар – жыраулар поэзиясының алғашқы өкілдері боп табылады.Әр жырау өзінше ерекшеленді.Әртүрлі тақырыпты жырласа да,тек шындықты айтты.Осы тұрғыдан келгенде, жырауларды өз елінің арман-аңсарын, мақсат-мұратын жырлаған, халқының өмір салтын, тірлік-тынысын боямасыз бейнелеген еркін ойлы шығармашылық иелері ретінде тану жөн.Абылай ханның қасында кеңесші болған,өр тұлғалы Бұқар жырау:
Ай, заман - ай, заман - ай,
Түсті мынау тұман - ай.
Істің бәрі күмән -ай.
Баспақ, тана жиылып
Фәни болған заман - ай.
Құл - құтандар жиылып,
Құда болған заман - ай,-деп өз заманының бейнесін бейнелеп,шындығын айқындатқан еді.Өлеңнен сол заманның бұзылғандығын ұғынамыз.Ал өз кезегінде қайсар батыр бола білген Ақтамберді жырау:
Жауға шаптым ту байлап,
Шепті бұздым айғайлап.
Дұшпаннан көрген қорлықтан
Жалынды жүрек қан қайнап,
Елді-жұртты қорғайлап,
Өлімге жүрміз бас байлап!-деп жаугершілік заманды,осылайша талай батыр елі үшін жанын пида еткендігін жырымен жеткізген еді.
Жыраулар поэзиясы – сол кезде халыққа рух берген қайсар жырлар поэзиясы.Жыраулар поэзиясынан Отанды сүюге,ел-жұрттың қамын ойлауға,қайсар да шыншыл болуға, адамгершілікке үйренеміз.