Ортағасырдағы көшпенділер мәдениеті VI-XII ғ.ғ. қамтиды. Еліміздің аумағында 25 мыңға тартазаттық мәдени ескерткіш белгілі. Олар негізінен Сырдария бойына, Отырар алқабына, Маңғыстау мен Үстіртке, Ұлытау төңірегіне, Талас-Шу аңғарына, Жетісу мен Ертіс сыртына шоғырланған
Ал обалардан көбінесе қол диірмендер, үккіштер, темір орақ т.б. құрал-жабдықтар кездеседі. Бұл құрал – жабдықтарға қарап, ол кездегі халықтар егін шаруашылығымен айналысқанын байқауға болады.
Денсаулық-өмірдегі ең маңызды нәрсе.үлкендер бізге жиі: "жылы киініңдер.бас киімсіз жүрмеңдер,әлде ауырып қаласыңдар"-деп айтады.қазір біз жаспыз,сондықтан денсаулықтың маңызын түсінбейміз.бірақ бәрінің өз уақыты бар,болашакта біз оларды түсінерміз.ал қазіргі жастардың көбісі темек шегеді,наркотик қабылдайды,алкоголь ішеді-оның бәрі денсаулыққа зиян әкеледі.мен оларды көріп жеркенемін.сонымен айтарым,денсаулықты бостан боска зиянды заттарға кұртпай пайдалы заттарға жіберіңіз.самым важным в жизни.часто взрослые нам: "со временем глина смывается дождем.жүрмеңдер без головного убора,или қаласыңдар заболевания"-говорит.сейчас мы молодые,поэтому понимаем важность здоровья.но у всех есть свое время,мы их болашакта түсінерміз.а большинство современной молодежи темек курят,принимают наркотики,пьют алкоголь-все, что приносит вред его здоровью.и увидев их жеркенемін.скажу так,бостан вредных веществ полезных здоровья веществ кұртпай отправьте боска.
Жер бетіндегі тіршілік үшін судың мәні зор . су болмаса , өсімдік өспейді . жануарлар да , да сусыз тірішілік ете алмайды . фабрикалар мен зауыттардың жұмысына да су қажет .сусыз ас дайындау да мүмкін емес . суды ішеміз , сумен жуынамыз , кір жуамыз .мұхит , теңіз , өзен – көлдер табиғатқа ерекше тартымдылық түр береді . өзен – көлдердің жағасы керемет демалыс орны ретінде пайдаланылады. жер бетінде су көп . бірақ мұхиттар мен теңіз сулары ащы болып келеді.ң пайдалануына тұщы су қажет . тұщы сулар өзен – көлдерде , мұздықтарда және жер астында кездеседі . жер бетінде тұщы су қоры күннен – күнге азаюда . оның азаюына ң әсері көп . жер бетіндегі әр суды қорғауы тиіс . зауыт , фабрикалардан шыққан қалдықтарды өзен – көлдерге ағызбаған дұрыс . ауылды жерде су қоймаларына мал фермасының лас қалдықтары түспеу жағы қадағаланады. жер бетіндегі тұщы судың азайғандығын әр ескеруі тиіс . суды үнемді пайдалану керек . егер су құбырының шүмегінен судың тамшылап тұрғанын көрсең , оны бұрап бекіт . суды ретсіз шашып , ысырап етуге болмайды. өміріндегі судың маңызы сусыз тіршілік жоқ, егер де бір аптаға жуық су ішпесе, өмір сүруін тоқтатады, күн сайын шамамен 3 литрдей суды ішеді.су бойында қан айналымды жақсартып, тұрақтылықты қамтамасыз етеді . егер де ң денесінен 1,5л су ағзадан буланса немесе тер күйінде шықса, қаталап шөлдейді. шөлге қарсы 3т күннен артық күресе алмайды.егер денесіндегі судың 6-8 %азайса , жартылай есінен танып қалады.10% азайса сілекейін жұтады,ал 12% кемісе өліп кетеді. су ішпей 5-7 күн жүре алады. ға ауа қандай қажет болса, су да сондай қажет.суды тамақ пісіруге , ішуге , жуынуға , кір жууға , бояуларға қосуға (бейнелеу өнері) ,тіпті судан электр қуатын өндіреді.су жол (өзен, теңіз, көліктері, ағаштарды су арқылы ағызып тасымалдаушы) .су – еңбегінің көмекшісі (егістік, зауыт, фабрика) .су – қозғалтқыш (паровоз, пароход) .
Көшпелілер мәдениеті.
Ортағасырдағы көшпенділер мәдениеті VI-XII ғ.ғ. қамтиды. Еліміздің аумағында 25 мыңға тартазаттық мәдени ескерткіш белгілі. Олар негізінен Сырдария бойына, Отырар алқабына, Маңғыстау мен Үстіртке, Ұлытау төңірегіне, Талас-Шу аңғарына, Жетісу мен Ертіс сыртына шоғырланған
Ал обалардан көбінесе қол диірмендер, үккіштер, темір орақ т.б. құрал-жабдықтар кездеседі. Бұл құрал – жабдықтарға қарап, ол кездегі халықтар егін шаруашылығымен айналысқанын байқауға болады.