Сәлем Асылхан! Мен бүгін саған хат жазып отырмын, хатымды бастамас бұрын жағдайынды сұрап алайын. Жалпы жағдайын қалай? Денсаулығыңше? Ауырмай шаршамай жүрсінба? Жалпы үй-ішіңнің халі қалай? Асылхан есіңдеме біз алғаш мектеп табалдырығын аттағанда сенде менде кіп -кішкентай едік. Ол кездерде қызық еді ия?! Мен қуанамын сендей досыммен бір сыныпта оқығаныма. Біз осы сәтке дейін керемет уақыттарды бірге өткіздік мен оған қатты қуанамын. Асылхан есіңдеме сен 4ші сыныпта деп(бір қызық оқиғасын жазып қойсаңыз олады) Мен осы хат арқылы бір сырымды ашсам димін сен сыныптағы достарымның ішінде маған ең жақын ең ыстығы болып келесін. Қазақта мынандаи ұлы сөз барғой дос жолдында құран олу емес, нағыз досты тау қиын деген менің аитқым келгені сенімен танысқалы нағыз досты тапқандаймын.
міне осылаи ойға берілсеңіз түкте қиындығы жоқ нақты ір шығарма жазып беретін едім,ол қандай дос, қанша жастасыздар мектеппа колледжба жогарғы сынып астауыш, қыз ба ұлма белгісіз болғандықтан мағанда оңай болмай тұрғаны Соңынан мақалмен аяқтасаңыз болады досы көпті жау алмайды деп
Ұлы Отан соғысындағы қазақтың қос Батыры Бауыржан Момышұлы мен Мәлік Ғабдуллиннің шынайы достығын, бір-біріне деген терең құрметін айтып берейін.
1942 жылдың ақпан айы. Түкірігің жерге түспейтін аяз. Бауыржан Момышұлы басқарған полк бір түннің ішінде алты қыстақты немістерден тартып алды. Соғыс тарихында бір бекіністің қолдан-қолға бірнеше рет көшетіні қайталанатын жайт. Мұны білетін Баукең қорғанысты күшейтуді ойластырды. Неге десеңіз, бұлар үшін де әлгі қыстақтардың маңызы күшті болатын. Тоғыз жолдың торабы еді ол. Қыстақтардан немістерді қуып шыққанымен олардың бірнеше полктен тұратын күші тосқауылда тұрған.
– Апырай, қапыда қалмасақ жарар еді. Күзетшілер жаудың келіп қалғанын қалай байқамады екен, –деп ілгері жаққа көз жіберген Баукең қарсы шабуылға шыққан қарақұрым жау тобын көріп қалды. Ұшып тұрып команда берейін десе, бораған оқ бас көтертер емес. Жанындағы батальон комиссары Гусев ауыр жараланып, құлап түсті.
Кенет оның қырағы көзі үйлерді тасалай, бұқпантайлай жүгіріп келе жатқан кісіге түсті. Тани кетті. Мәлік екен, жүрегі жылып, бойына ыстық қан жүгіргендей болды. Қайдан шыққаны да белгісіз. Ешнәрсеге қарар емес. Құстай ұшып, бұйрық беріп барады. Оның дауысы шығуы мұң екен, оң жақтағы күртік окоптардан әуелі біреу, одан кейін бес-алты, ал олардың соңынан тұтас автоматшылар ротасы дүркірей көтерілсін кеп. «Уралаған» топ біздің әскерлер шебіне жақындап келіп қалған немістерді оқты қарша бората қарсы алды. Таң алдындағы осы қанды шайқасты тілмен айтып жеткізу қиынның қиыны еді. Өліспей беріспейтін екі жақ та әп-сәтте араласты да кетті. Бұл кезеңді пайдаланған кейінгі жауынгерлер де ес жиып, алға ұмтылған еді. Атылған мылтық, қоян-қолтық алысқан жауынгерлер, айқай-шу, ыңырана құлап түсіп жатқан адамдар…
Інісі Мәліктің дәл осы жолы қайталанбас ерліктің үлгісін көрсеткенін Баукеңнің өзі де біліп, көзі көріп тұрды.– Жау жанал-қымнан алып, оқыстан тигенде Мәлік болмағанда, – дейді ол. – Тірі ме екен өзі… Жігіт болса осындай болсын. Оның бастағанына еріп, жауға қарсы алғаш жалғыз өзі атылған сұңқар кім екен? Баукең адъютантын осы деректерді біліп келуге жұмсады. Ол жүгіріп кетісімен қыстақ бойындағы көшелердің бойымен ақырын аяңдап келе жатқан Мәлік көрінді. Жас сұңқар аяғын әзер-әзер басып, ілбіп келеді. Бірақ, жүзінде жылылық, қуаныш, тіпті күлкі нышаны байқалатын сияқты.
Міне, бұл Баукең мен Мәлік ағайдың неміс басқыншыларына қарсы қоян-қолтық соғысының бір көрінісі. Олар мұндай қанды шайқастың талайын басынан өткізді. Екі ер бір-бірінің батырлығына қатты сүйсінді, риза болыс-ты.
Міне, біздің заманымыздың батырларының біріне-бірі берген бағасы, сүйіспендігі осындай. Халқымыздың аса ірі тұлғалы қос батыры бойларындағы асыл қасиеттерін осылай бағалаған. Жазудан, сипаттаудан танбаған. Мәлік аға 1943 жылы соғыста жүргенде Бауыржан туралы былай жазған екен:
«Тылдағы кейбір жолдастар Бауыржанды долбарлы қара күштің, қолма-қол ұрыс, айғайдың иесі деп бағалайтын сияқты. Бұл қате. Бауыржанға берілген теріс баға. Ең алдымен Бауыржан ақыл мен ойдың иесі, барлық қасиеті бойына жиналған, адамгершілігі, ерлігі, жігітшілігі күшті, шын мағынасындағы қолбасшы, командир».
…1956 жылы көктемде Бауыржан Момышұлы отставкаға шығады да біржола Алматыға келеді.
– Әй, Мәлік, осы сірестіре амандасуға тойдық қой, келші, бауырларша бір құшақтасайық, – деп екі қолын қыранша кең жазып жіберді. Екі батыр құшақтарын жаза алмай, бір-біріне жабысқан күйі ұзақ тұрды. Сағыныштың желімі оларды тіпті жіберер емес.
…1973 жылдың 2 қаңтарында Мәлік аға кенеттен дүние салды.
Баукеңнің батыр інісі туралы айтқаны, берген бағасы. Ол інісінің бойындағы асыл қасиеттерін жоғары бағалаған, өзін сыйлап, құрмет тұтқан, басқаларға үлгі еткен. Сол сияқты Мәлік ағаның да Баукең туралы аз айтпағаны белгілі. Ағай дүниеден өткеннен кейін ол кісінің мұрағатынан Баукең туралы жазған ұзақ жырлары табылды.
Осы ұзақ жырда Мәлік аға Баукеңнің шыншылдығын, батырлығын, адамшылығының жоғары екенін суреттейді. Отан алдындағы міндетін абыроймен атқарып жүргенін жырлайды. «Өсер елдің ұлдары бірін-бірі батыр дейді», дегендей, қазақтың қос батыры өмір бойы бірін-бірі жырлап, сипаттап өтуі кейінгі жас ұрпаққа үлгі-өнеге болмақ.
Резьба по дереву – один из древнейших видов прикладного искусства казахов. Все нужные для хозяйства, для повседневной жизни предметы казахи делали вручную. По данным исторических источников, археологических раскопок, у казахов существовали такие виды ремесла, как кузнечное, ювелирное, кожевенно-сермяжное, швейное, сапожное, по строительству юрт.
Мастера по резьбе делали из корней дерева пиалы с различными орнаментами, черпаки для кумыса, обрамленные драгоценными камнями красочные подносы и деревянные футляры для посуды из стекла, домбры, кобызы и другие музыкальные инструменты.
Казахские мастера-деревообделочники делали каркасы и другие детали юрты, постельные принадлежности, домашнюю утварь, такие как абдыра (сундук), кебеже (сундук для хозяйства), асадал (шкафчик для продуктов), бесик-люлька, жук аяк (подставка под вещи), есик агаш (деревянная дверь юрты) и т.д.
Среди казахов, живших в лесистых краях, были мастера по производству двухколесных телег и крытых повозок.
Среди казахов было много искусных ювелиров. Ювелиры-зергеры (зер-зер в переводе с персидского – золото) работали в одиночку, передавая свое мастерство по наследству. Круг предметов, изготовлявшихся ювелиром-зергером, был широк: сюда входили женские украшения (кольца, серьги, браслеты, кулоны, цепочки, пояса, головные уборы саукеле, булавки) и др. детали для костюма, туалетные принадлежности, столовые приборы, бляшки для декора деревянного каркаса юрты, мебели, деревянной и кожаной посуды, музыкальных инструментов, оружия, конского снаряжения.
Казахские ювелиры в процессе работы применяли различные виды ювелирной техники, как холодная штамповка, гравировка, чеканка, ажурная техника, инкрустация. В основу сюжетов брались геометрические фигуры, изображения цветов, растений, зверей. У казахов существуют несколько вариантов узоров. «Иирим» («извилистый»), «туйе табан» («верблюжий след»), «каз табан» («гусиный след»), «кус мурун», («птичий клюв»), «ит жаурын» («собачья спина»), «бака тос» («лягушачья грудь»), «итиз» («след собаки»), «кумырска бель» («мура- вьиная талия»), «сынар окше» («ломаный каблук»), «жулдыз гуль» («звездный цветок»), «айшык гуль» («полумесяц»). В орнаменте казахов часто встречаются изящные сердцевидные фигуры – журекше. Разнообразие орнаментов встречается при изготовлении изделий из шерсти. На еще сырую, дымящуюся паром заготовку из крашеных разноцветных клоков шерсти кладут нужные орнаменты, потом процесс изготовления вещи доводят до технологического конца. Это изделие называется «текемет» («кошма»).
Для создания особого вида войлочного ковра – сырмака применяется три различных по своей технологии инкрустация из разноцветных кусков войлока, аппликация из однотонной материи по белому войлоку, шнуровая вязь по однотонному войлоку. Путем инкрустации создаются различные детали юрт, домашняя утварь и другие предметы бытового назначения, такие как тускиизы (настенные ковры), сырмаки (подстилки), аяккапы (сумки для посуды), кереге- капы (футляры для кереге), уык-капы (футляры для жердей юрт), различные циновки и т.д.
Одним из распространенных видов рукоделия было вышивание – дело трудоемкое и сложное, требующее большой сноровки и опыта. В основном им занимались девочки и женщины. Тех мастеров, которые придумывали орнаменты вышивок, называли оюшы (чертежниками- аппликаторами). Вышивали не только на полотнах, но и на коже, на войлочных изделиях. Казашки-мастерицы применяли четыре вида вышивки: биз кесте – тамбурный шов, баспа кесте – гладьевой шов, кенебе – аналогично русской вышивке канва, албыр кесте – двухрядовая вышивка. Красочными вышивками оформлялись тускиизы, войлочные футляры для сундуков, подолы и рукава женских платьев, рукава, борта женских пальто и плащей, различные детали убранства юрты, постельные принадлежности (полотенца, покрывала, по- душки, мужские и женские головные уборы). При вышивании применялись разноцветные нитки. Одежду и головные уборы казахи украшали вышивкой, бусинами, бисером, серебряными бляшками и монетами.
О высоком уровне мастерства казахов по обработке кожи и шерсти, о высоком качестве их изделий, их красоте свидетельствует следующее сообщение Сайфи, который был хорошо знаком с жизнью и бытом казахов: «Халаты (чекмены) свои они (казахи) ткут из овечьей шерсти, потом их красят разноцветными красками, они становятся похожими на халаты из атласа. Эти халаты отправляли в Бухару. Они были настолько изящны и тонки, что покупали их по цене не ниже, чем за атласные халаты. Их халаты, защищающие от дождя, тоже сделаны из шерсти, непромокаемы».