Көне түркі жазуы, көне түркі әліпбиі, түркі руникалық әліпбиі – Орталық Азия жерін бағзы заманнан мекендеген түркі тілдес тайпалардың тұңғыш әріптік жазуы. Көне түркі Орхон-Енисей әліпбиінде 35 әріп бар, әрбір әріптің түрлі график. нұсқалары қолданылады. Бұдан тыс 4 арнайы жазу таңбасы кейбір дауыссыздардың тіркесін беру үшін пайдаланылады (лт, нт, нч, рт). Жазудың бағыты – оңнан солға қарай. Бұл әліпби қалыптасқан график. жүйе болып табылады және негізінен көне түркі тілінің фонет. жүйесімен үйлеседі. 8 дауысты фонема (а мен ә, ы мен і, о мен у, ө мен ү) төрт қана полифонды әріппен, 16 дауыссыз фонема (фонема нұсқалар) 31 әріппен белгіленеді, 11 дауыссыз фонема (б, ғ-г, д, й, қ-к, л, н, р, с, т, ш) жуан-жіңішке нұсқалары таңбалармен ажыратылады. Кейде олар жіңішке әрі жуан әріптің орнына қолданылады. Бұдан тыс 5 дауыссыз фонема (з, м, н, п, ч) дара таңбамен ғана белгіленеді. К. т. ж-ның шығу тегі әлі шешіле қойған жоқ. 1893 ж. осы жазудың кілтін тапқан Дания ғалымы В.Томсен (1842 – 1927) көне түркі әліпбиі арамей (парсы-арамей және арамей-соғды) жазуының әсерімен шықты деген жорамал ұсынды. Түркітанушылардың дені бұл пікірді қолдады. Томсен мен орыс ғалымы Е.П. Поливанов (1891 – 1938) арамей әліпбиіне жанасымы жоқ бірсыпыра руникалық таңбалар идеограммалардың (логограммалардың) негізінде пайда болды деген болжам жасады. Ал орыс шығыстанушысы Н.А. Аристов түркі руналарын ешбір бөгде әліпбидің ықпалынсыз, түркі руна таңбалары негізігде туған төл жазу деп санайды. К. т. ж. жөнінде басқа да пікірлер бар, бірақ олардың ешқайсысы жазба таңбалардың нақты ұқсастығын аша алмайды. Археол. зерттеу барысында жаңадан табылған этногр. ескерткіштер ертедегі түркі тілдес халықтардың ең көне жазба түрлерін пайдаланғанын дәлелдеді. Б. з. д. 5 – 4 ғ-лардағы қорымдардан табылған руникалық немесе руна тәріздес екі ойма жазу Оңт. Сібір мен Қазақстанның ежелгі көшпелі тайпаларында өзіндік әліпби болғандығын айғақтайды. Мұның бірі – Ертіс бойынан табылған сүйек тұмардағы (қ. Ертіс жазба ескерткіші), екіншісі – Іле бойынан табылған күміс тостағаншадағы ойма жазу (қ. Есік жазба ескерткіші). Көне түркі әліпбиі Оңт. Сібір мен Жетісу жерінде ерте дәуірде, яғни, б.з.д. 1-мыңжылдықтың орта кезінде қалыптасқандығын археол. жаңа деректер мен палеогр. талдаудың нәтижелері дәлелдейді. Бұл көне әліпби Жерорта т. маңындағы алғашқы әліпбилермен генетик. жағынан тікелей байланысты. Демек, ол көне грек әліпбиінің жергілікті түрлерімен, финикия әліпбиінің және оның жалғасы – ертедегі арамей әліпбиімен, сондай-ақ Арабиядағы көне әліпбилермен етене жақын. Көне түркі руна таңбаларының шығу тегі басқа көне әліпбилердің шығу тарихымен тамырлас. Көне түркі әліпбиінің әуел бастағы түпкі негізі б.з.д. 3 – 2-мыңжылдықтағы беймәлім лотогр. немесе әліпбилік жазу болуы ықтимал, ал басқа көне әліпбилермен ішінара ұқсастықтар олардың арғы тегіндегі бастауы бір екендігін көрсетеді. К. т. ж-ның шығу тарихы жалпы әліпбилік жазудың шығу тегімен ұштасады
Алдар-Көсе мұқалмас бір ауылында Безусым жылы Е.Л.. Оның көз күрт болды, тез аяғы, епті қолдар, және ақыл неғұрлым икемді. Алдар-Көсе, әсіресе дураков және Сараңдық астам, қалжыңдайды және күлгенді ұнататын. Әл-ауқат ол емес еді, бірақ ол өзінің кешкі ас май қой табу үшін бір реттен қу болып табылады.Zhatyr-бол ашкөз және ақымақ адам болды. Табын ірі болды: басында қарастыру басталады және күн батқанда аяқталды болады. Мен Алдар-Көсе бір рет оған келіп, былай деді:- Құрметті қоштасып, Мен екі рубль, және ешқандай әмиян алдым. Мен оның қолында ақша ұстап, өту - қолмен шаршады. Мен ақша құтылу келеді. Егер сіз маған көмектесе ме?- Көмек, келіп, Кел! - Бақытты сатып алу. - Қаншалықты айтшы?- Кейбір кем баланың екі рубль үшін маған оны сату - Алдар Көсе дейді.Мен Bai ойладым, ойладым: «. Ал, сіз сатуға болады» тастап тек екі күн бұрын қайтыс болған болып дерлік тірі, майсыз ақсақ баланың бір табын, ауланған және Алдар Көсе ұсынады:- Міне, бұл арзан беруге өкінішті, тіпті, оны қабылдайды. Жақсы ешкі. Екі рубль болсын!Алдар-Көсе кулактарға өткізуге бір лақ, және ақша алды:- Сіз қандай, почтенный сатып білемін. Шешімімді өзгерттім. рубль және мәміле бойынша бала екі алыңыз, мен қой көрейік.Ал қой қуып барып: - «жүктеу үшін екі рубль, тіпті ешкісін! - - Ал, бұл жаман емес қой алмасу сатып ойладым». Мен ең кішкентай ұстап, Алдар-Көсе ұсынады:- Мұнда, оны қабылдайды. Жақсы қой. Екі рубль және бала болсын.Алдар-Көсе қозыны алып, ақша қолына және баланың қолына ұстап беруден бермейді:- Сіз қандай, почтенный сатып білемін. Шешімімді өзгерттім. Екі рубль, мәміле ешкі және қой етін алып, маған ешкі көрейік.«- Жаман емес, алмасу сатып ойладым: -. Екі рубль Д.А. ешкі, қой, тіпті мәміле» Ал Мен ешкі қуып барды. Ол арық ловит және Алдар-Көсе ұсынады:- Мұнда, жақсы ешкі оны қабылдауға. Екі рубль, ешкі және қой болсын.- Почтенный сатып, күтіп, күтіңіз! - Алдар Көсе Says: - Мен өз ойын өзгертті. мәміле екі рубль, ешкі, қой және ешкі алыңыз, мен тек бір қой беріп, бірақ маған оны таңдауға мүмкіндік береді.«Мұнда алмасу барлық басқа тиімдірек болып табылады! , Және барлық осы бір қошқар үшін «және Алдар-Көсе - дейді рубль екі, ешкі, қой, ешкі, тіпті мәміле: - - ой сатып қуантты- Ал, таңдаңыз!baju екі рубль, ешкі, қой және ешкі берді, қазіргі уақытта ірі, май қой Алдар-Көсе таңдады, сонымен қатар, Zhatyr иығына астам төмендетілген және барып, сатып сатып қой қолын үйкеліс, рассмеялся:- Ал, Алдар-Көсе дурак! тек бір қой үшін берілген сонша жақсы!Мен солардың бірі суық қалды, Бай түсінбеді.