ұяла білу де – әдептілік
«өлімнен ұят күшті», «өзі ұялмаған кісі бетін шиедей қылады, ұялмаған бұйырмағаннан ішеді», «әдептілік, ар-ұят – қтың белгісі», «ұлы сөзде ұят жоқ», «ұяң – ұялшақ, ұятсыз – сұраншақ», «білмегенді сұраудың ұяты жоқ», тағы басқа да халық мақал-мәтелдері мен ақын-жазушыларымыздың шығармаларында жиі кездесетін ұлағатты сөздер бізге ұят дегеннің анықтамасын, қағидаларын айқындап береді.
ұят – ға тән сезім қабілеті, ол әр түрлі болады. ұялу сезімі, жоғарыдағы мақалдарда анықталғандай, сезімдерінің ең бастыларының қатарынан орын алады. өйткені ұят, ұялу сезімі ар, ождан, намыс деген ілік қасиеттермен тығыз байланысты.
ұят – қасиетін бағалайтын сезім. ол сезім отбасында ересек ң әңгімесінен есту арқылы кезден бойына ұялайды. ұят – ең нәзік сезім, ол ң беделімен, абыройымен тығыз байланысты. бедел мен абыройға қарапайым еңбегің арқылы, байыпты сөзің арқылы, мейірімді мінезің арқылы, әдеп сақтауыңмен, үлкенді тыңдау, сыйлау, құрметтеуіңмен, тапқыр ойыңмен, қатар құрбыларыңның алды болуыңмен, достық-жолдастық қарым-қатынасыңмен, ғыңмен, ынта-жігер, талабыңмен, тындырымдылығыңмен, жақсыны жаманнан айыра алуыңмен, оларға деген игі де ізгі ниетіңмен, жек көру, жақсы көру ләззатыңмен жетесің.
сезімталдық, әсіресе, жастарға лайық. «сезімнің сыртқа шықпас күші бар ма? » - дейді с. торайғыров. сондай-ақ ұят ылғи да бет-әлпетіңнің әр түрлі құбылуымен көзге түседі. ұят дегенді қолға ұстауға болмаса да, сезінуге, көзбен көруге әбден болады. сезімді дұрыс, орынды пайдалану әр игі қасиеттерге жетелейді. қорқыныш сезімі бет-әлпетіңнің қуқылдануынан сезіледі, қуанышың – жадырауыңмен, қайғың – түнеруіңмен, ұятың – қызаруыңмен, сүйіспеншілігің – көз тігуіңмен, риза болуың – жайдарлығыңмен көзге көріне қалады.
Перевод.
Менің мектептегі өмірім.
Менің мектебімде қызық көп. Менің есімім – Регина, мен № 21 мектептің 8 – ші сыныбында оқимын. Жасым 14 – те. Мен көптеген олимпиадаларға қатысамын.
Бізде мейірімді ұстаздар көп. Менің сүйікті ұстазым – Наталья Михайловна, математика пәнінің мұғалімі. Ол қатал болғанымен, өте жақсы мұғалім. Өз ісінің маманы және әрқашанда көмек қолын созуға дайын. Сыныбымыз өте шулы болғандықтан басқа мұғалімдер бізге жиі шағым түсіреді. Бірақ мен өз сыныптастарымды шын жүрегіммен жақсы көремін. Осы сегіз жыл ішінде бір – бірімізге бауырдай болып кеттік. Менің ең жақын достарым: Әйгерім, Ілияс, Дамира және Артем. Менің сүйікті пәндерім - математика және дене шынықтыру. Біздің мектебімізде кітапхана, асхана, екі спорт залы, мұражай, хореография залы, медицина кабинеті бар. Менің мектебім маған ұнайды.