Би тарихын зерттеген мамандар одан қазақтың өмір салтын, істеген кәсібін, ұшқыр қиялын, денсаулыққа пайдалы қимыл-қозғалысты байқауға болады дейді. Арнайы би мектебінен емес, өмір мектебінен сусындаған бишілер әр әуенге мәнерлі қимылмен билегенін алға тартады. Жеті жасынан бастап қара жорға билеген Арыстан Тосын сексеннің сеңгірінен асса да өнерден қол үзбепті.
– Біз отбасымызда 12 ағайынды едік. Әкемнен он жасымда айырылдым. Бірақ, ол өзі өмірден өткенше "жігітке жеті өнер де аз" деп маған биді үйретіп кетті. Өйткені, балалардың ішінде бұзықтауы, әрі шапшаң қимылдайтыны мен болсам керек. Ал, өмірден өтерде "бұл өнерді тастама" деп аманаттады. Басқа бауырларыма бақсылық пен молдалықты үйретті. Басыма қандай қиындық туғанда да өнерімді тастап кеткем жоқ. Әсіресе, буын биін үнемі билеп тұрмаса болмайды. Тіпті, ағайын-туыспен Гималай тауын асып, Үндістан, Пәкістан, Түркияда жүргенде және 38 жыл Германияда жұмыс істеп жүргенде де билеп жүрдім. Ол жерде қара жорғаның әніне ұқсас музыка құлағыма келсе болды, билей жөнелетінмін. Таңданбайтын адам қалмайтын. Әкем үйреткен кезде бала болғандықтан қорыққанымнан айтқанын істедім. Алайда, есейе келе көпшілікке таңсық бидің адам денсаулығына пайдасын түсіндім, – дейді қара жорға биін насихаттап жүрген Арыстан қажы.
Кристаллические решетки
Твердые вещества бывают аморфные или кристаллические (чаще всего имеют кристаллическое строение).
Кристаллическое строение характеризуется правильным расположением частиц в определенных точках пространства. При соединении этих точек воображаемыми прямыми линиями образуется так называемая кристаллическая решетка Точки, в которых размещены частицы, называются узлами кристаллической решетки.
В узлах кристаллической решетки могут находиться ионы, атомы или молекулы.
В зависимости от вида частиц, расположенных в узлах кристаллической решетки, и характера связи между ними различают четыре типа кристаллических решеток: ионные, атомные, молекулярные и металлические.
Ионная решетка
Эту решетку образуют все вещества с ионным типом связи — соли, щелочи, бинарные соединения активных металлов с активными неметаллами (оксиды, галогениды, сульфиды), алкоголяты, феноляты, соли аммония и аминов. Примеры: КОН, СаСО, СНСООК, NHNO, [CHNH]Cl, СНОК. В узлах решетки — ионы, между которыми существует электростатическое притяжение. Ионная связь очень прочная.
CH3-CH2-CHOHSO3-CH3+H2O→CH3-CH2-CHOH-CH3+H2SO4