Нарынқұм зауалы" – ақын Мұхтар Шахановтың Махамбет Өтемісұлы туралы жазған жыры. Бұл поэма Махамбеттің күрескерлік айбынын, ұлттық болмысын, ақындық тереңдігін, азаматтық парасатын танытатын ілгері шығарма саналады.
Поэманың І бөлімі "Махамбеттiң соңғы сөзi" деп аталады. Өлеңнiң сюжет желiсi Махамбеттiң өмiрiнiң соңғы күндерi туралы өрбейдi. Өлеңдегi трагедиялық образ – Махамбет. Ол өзiнiң түсiн айту арқылы ақындық пен батырлықты дәрiптеп, өзiнiң ел болашағына деген зор сенiмiн бiлдiредi. Автор өлеңдi Махамбеттiң өз аузынан сөйлеу арқылы оқырмандардың зор ықыласын айтқан.
«Ескерткіш» - ақынның өзіне өлеңмен орнатқан ескеркіші Өлеңде ақын әр бір ақынның арманы – артына өшпес, өлмес сөз қалдыру екендігін, өзі де артында сондай өшпес із қалдырғандығы жайлы жырлайды. «Адам қолынан келмейтін ескерткіш орнаттым, бұл ескерткішім тіпті Александр мұнарасынан да биік,асқақтап тұр. Бұл өлеңмен орнатылған ескерткіш, сондықтан да менің жаным өлмейді, тәнім де шірімейді. Халқым мені әр күні ардақтап есіне алады, дауысым ұлы Ресейдің түкпір-түкпіріне жетіп,славян елдерінің ұрпақтары,тіпті тұңғыс, қалмақтар да менің атымды айтып жүреді» дейді ақын. «Халқыма ұзақ уақыт сүйікті болуымның себебі, өлеңіммен олардың жүрегіне мейірім төктім, езгіге ұшыраған байғұс халқыма еркіндік жырын тарту еттім»деп шабыттана жырлайды. «Уа,муза,құлағың сал,сөзіме бақ»деп ақын шабытын шақыра отырып, өзі өмір сүрген дәуірдегі жәбірлеу, атаққұмарлық, мақтан, жала жабу сияқты қайшылықтардан аулақ болуға үндейді.