Кожны твор поўны вялікай праўды жыцця, выклікае шчырыя парывы пачуццяў і новыя ўзлёты думкі. I ніводзін радок багатай Купалавай спадчыны не ашукае нашага даверу. Характер і светапогляд будучага паэта з юных гадоў фармаваўся пад уплывам працоўнага жыцця. Ён у маладыя гады выхадзіў уздоўж і ўпоперак амаль усю Беларусь. На панскіх броварах вывучаў азбуку жыцця, а з народных крыніц чэрпаў увасобленыя ў песнях, казках, паданиях мілыя сэрцу вобразы роднага краю. Народна-гутарковае слова і «кніжнае» ідуць у творах Янкі Купалы побач, яны падпарадкаваны адной мэце — паказаць духоўнае ўзбагачэнне чалавека, якому наканавана было ладзіць новае жыццё, асветленае зарою вялікіх гістарычных перамен. Выключнай сілы паэтычны талент падаравала Янку Купалу прырода. А першая руская буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя памагла гэтаму таленту адкрыцца перад людзьмі, абудзіла няўрымслівае жаданне «сэрца мільёнаў падслухаць біцця», каб выявіць рост сацыяльна-палітычнай і нацыянальнай свядомасці працоўных, выказаць голасна, ледзь не на ўвесь свет іх волю «людзьмі звацца». Разнасцежанае акно Купалавай паэзіі як бы асвятляе тыя шляхі, якімі ішла ўся беларуская літаратура да свайго сённяшняга росквіту. Цяжка ў творчасці паэта вылучыць асобныя тэмы, раскласці іх па паліцах школьнай праграмы. Не гэта задача ставілася ў сачыненні. Тут хацелася паказаць творчую эвалюцыю мастака, ідучы следам за яго кнігамі, пачынаючы ад першай «Жалейкі» і заканчваючы невялічкай брашуркай «Беларускім партызанам», якая лебядзіным крылом узмахнула над усім светам. Спалучыўшы ў сабе талент мастака з пафасам змагара, Янка Купала арганічна аб'яднаў у сваей творчасці шырыню гістарычнага кругагляду з вострым адчуваннем сучаснасці. Ён здолеў ахапіць «пільным зрокам, чуйным слыхам» мінулае роднай старонкі і заглыбіцца ў самыя нетры сучаснага яму жыцця, падзяляючы з народам радасці і нягоды. Паэт стаў звонкай песняй свайго народа, яго чыстым і непадкупным сумленнем. З сваіх твораў Янка Купала діаўстае як прарок, які ідзе да людзей з мэтай абудзіць іх ада сну:
Сярод маны, сярод насмешкаў, Знак нейкі тпулячы к грудзям, Ішоў прарок пясчанай сцежкай З навукай новаю к людзям. Прарок
Усхваляваныя словы ён прамаўляе ад імя званара, які склікае людзей у дні народнага свята або гора:
I завешу я звон, з усіх чутпны старой — Раўня голас і віхру і грому. Як пушчу яго ў ход, склічу ўміг карагод, Ні адзін не заседзіцца дома! Разгудзіцца мой звон ад акон да акон, Душы збудзіць, па сэрцах удара, Дрогнуць сковы цямніц, бліснуць іскры зарніц... Песня званара
Купала паказаў нам такую моц чалавечага духу, такую паэтычную сілу, што міжволі схіляешся ў зямным паклоне перад подзвігам яго як паэта і грамадзяніна. Вобразы адважнага гусляра, непакорнай і гордай Бандароўны, змагара за народнае шчасце Сымона Зябліка, сельскага настаўніка Якіма Сарокі, як і ўвасоблены ў дзяўчьше вобраз маладой Беларусі, — усё гэта плен глыбокага роздуму паэта над лесам не аднаго пакалення людзей, плен вялікай яго эмацыянальнай узрушанасці. Не адно пакаленне паэтаў прыйшло ў беларускую літаратуру пасля Купалы, прыйшло з новым вопытам жыцця, з высокім узроунем адукацыі, але усе роўна мастакі слова звяртаюцца да купалаўскай паэзіі як да узору магутнай знітаванасці грамадзянскіх, маральных, эстэтычных каштоўнасцяў. Ён не выбіраў з жыцця паэтычнае, ён бачыў жыццё, вартае паэтычнага ўзнаўлення. Быць сучасным — для яго азначала быць з часам, у якім жывеш. I ён быў з часам, у якім жыў, застаецца і застанецца з часам, у які жывуць яго нашчадкі.
Тема одиночества важна, наверное, для каждого поэта. Ведь человек творческий одинок по определению, поскольку он — личность, стоящая на голову выше толпы, а значит — вне ее. Пушкин, Тютчев, Фет задумывались об этом. Но только у Лермонтова одиночество имеет столь пронзительное, почти невыносимое звучание. Изучая лирику Лермонтова, осознаешь, что он был самым несчастным русским поэтом. Вот почему его поэзия так печальна и одновременно так притягательна. Лирический герой Лермонтова высказывает свое резкое отрицание существующей действительности. Он одинок уже потому, что не принимает правила игры общества и стоит вне круга людей и их отношений. В некоторых стихотворениях Лермонтов отвергает буквально все человечество, но иногда его произведения приобретают более конкретное звучание, в них начинает звучать укор России и тем, кто живет в ней. Такое негативное отношение ясно видно, например, в стихотворении "Жалобы турка". Россия предстает в унылом свете: это страна "поблекших лугов", хитрости, злобы, умов "хладных и твердых, как камень"; человек в этой стране стонет "от рабства и цепей". Безрадостная картина. Но именно так видел Лермонтов свою Родину уже в юные годы. Та же идея, как пи удивительно, звучит в стихотворении, написанном в последний год жизни поэта: Прощай, немытая Россия, Страна рабов, страна господ... Лермонтов любил Родину, в этом не может быть сомнения. Но даже любя ее, ои был одинок в родной земле, как пасынок при мачехе. Тема о трицания действительности в лирике Лермонтова находит свое непосредственное воплощение в образе маски. Светское общество в мироощущении поэта бездуховно, его жизнь — лишь яркий, блестящий маскарад. Самое известное стихотворение на эту тему — "Как часто, пестрою толпою окружен..." Это пе просто описание шумного бала, когда вокруг проносятся карнавальные костюмы, маски, слышен смех, шум, музыка и тебя все больше затягивает в этот водоворот, но мыслями ты далеко оттуда и равнодушен ко всему. Картину маскарада нужно воспринимать как аллегорию светской жизни. В обществе человека окружают не люди, но бездушные маски. Нет возможности понять, что скрывается за каждой из них. Поэтому человек так одинок, даже окруженный многочисленной толпой. Все эпитеты, употребляемые автором в описании бала, создают тягостную картину: "затверженные речи", "бездушные образы", "приличьем стянутые маски", "давно бестрепетные руки". Таково было восприятие поэтом жизни вокруг него. И это касается не только светского общества, а человеческого существования в целом. Толпа равнодушна к герою, и это порождает ответную реакцию: он скрывает свои чувства, стремления, помыслы. Это и есть "гордое" одиночество, когда ты не понят, когда твое ощущение действительности идет вразрез с мнением толпы. Многие стихотворения поэта — об этом. "Одиночество", "Исповедь", "Чаша жизни", "Узник" — эти названия уже говорят сами за себя. Но воплощением бесконечного одиночества стал Парус из одноименного стихотворения. Одинокий белый парус в бесконечном море: таково и восприятие поэтом самого себя среди окружающей жизни. "Мятежный" парус ищет бури, так и душа Лермонтова всегда была мятежной, бунтующей. Но парус — далеко не единственная аллегория одинокой ищущей личности в лирике Лермонтова. Вспомним хотя бы замечательное стихотворение "На севере диком стоит одиноко...", или "Утес", или "Листок". Все это — размышления о тоске и одиночестве как будто неодушевленных предметов, а на самом деле — о вселенской тоске и вселенском одиночестве души, потерявшейся в пространстве и времени. Расширяют тему одиночества и делают ее еще более трагичной мотивы усталости и безысходности ("Одиночество", "И скучно и грустно..."). Стихотворение "И скучно и грустно" определяет, как мне кажется, весь жизненный настрой поэта. Более того, можно сказать, что в нем одном — квинтэссенция всех многолетних размышлений поэта о собственной судьбе: И жизнь, как посмотришь с холодным вниманьем вокруг,- Такая пустая и глупая шутка. Вспомним, как наслаждались жизнью Пушкин, Тютчев, Фет, все лучшие русские поэты, умея находить радость и в полете бабочки, и в свете луны, и в дожде, и в солнце, и в любви, и в дружбе. Лермонтов стоит от этих поэтов особняком. Он также умеет видеть красоту жизни и не менее искренне восхищается ею, но он смотрит на кипящую вокруг него жизнь безучастно, как сторонний наблюдатель. Для его творчества основополагающим является не наслаждение жизнью, а разочарованность в ней. Жизнь для него "пустая и глупая шутка", не более того.
Алёша был одинок дважды. он не был сиротой, но его родители были далеко. он долго томился от одиночества. все его сверстники выезжали на каникулы домой, а он оставался один. в холодных и тёмных стенах школы. алёша не мог понять, почему он был лишён возможности увидеться с родителями. но он держал на них зла, так как был хорошим мальчиком. чернушка была его утешением. но дружба долго не продлилась. алёша предал своего друга! и вновь остался наедине со своими чувствами. наедине со своей обидой на себя. наедине с тем, что предал своих товаришей и задирал нос. наедине с тем, что предал свою чернушку и не сдержал слово. наедине с тем, что ему нет прощения! но одиночество, ему многое понять и осмыслить, и он смог исправить ситуацию. одиночество - это грустно и печально! но оно всегда приходит после определённого события.
Кожны твор поўны вялікай праўды жыцця, выклікае шчырыя парывы пачуццяў і новыя ўзлёты думкі. I ніводзін радок багатай Купалавай спадчыны не ашукае нашага даверу. Характер і светапогляд будучага паэта з юных гадоў фармаваўся пад уплывам працоўнага жыцця. Ён у маладыя гады выхадзіў уздоўж і ўпоперак амаль усю Беларусь. На панскіх броварах вывучаў азбуку жыцця, а з народных крыніц чэрпаў увасобленыя ў песнях, казках, паданиях мілыя сэрцу вобразы роднага краю. Народна-гутарковае слова і «кніжнае» ідуць у творах Янкі Купалы побач, яны падпарадкаваны адной мэце — паказаць духоўнае ўзбагачэнне чалавека, якому наканавана было ладзіць новае жыццё, асветленае зарою вялікіх гістарычных перамен. Выключнай сілы паэтычны талент падаравала Янку Купалу прырода. А першая руская буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя памагла гэтаму таленту адкрыцца перад людзьмі, абудзіла няўрымслівае жаданне «сэрца мільёнаў падслухаць біцця», каб выявіць рост сацыяльна-палітычнай і нацыянальнай свядомасці працоўных, выказаць голасна, ледзь не на ўвесь свет іх волю «людзьмі звацца».
Разнасцежанае акно Купалавай паэзіі як бы асвятляе тыя шляхі, якімі ішла ўся беларуская літаратура да свайго сённяшняга росквіту. Цяжка ў творчасці паэта вылучыць асобныя тэмы, раскласці іх па паліцах школьнай праграмы. Не гэта задача ставілася ў сачыненні. Тут хацелася паказаць творчую эвалюцыю мастака, ідучы следам за яго кнігамі, пачынаючы ад першай «Жалейкі» і заканчваючы невялічкай брашуркай «Беларускім партызанам», якая лебядзіным крылом узмахнула над усім светам. Спалучыўшы ў сабе талент мастака з пафасам змагара, Янка Купала арганічна аб'яднаў у сваей творчасці шырыню гістарычнага кругагляду з вострым адчуваннем сучаснасці. Ён здолеў ахапіць «пільным зрокам, чуйным слыхам» мінулае роднай старонкі і заглыбіцца ў самыя нетры сучаснага яму жыцця, падзяляючы з народам радасці і нягоды. Паэт стаў звонкай песняй свайго народа, яго чыстым і непадкупным сумленнем.
З сваіх твораў Янка Купала діаўстае як прарок, які ідзе да людзей з мэтай абудзіць іх ада сну:
Сярод маны, сярод насмешкаў,
Знак нейкі тпулячы к грудзям,
Ішоў прарок пясчанай сцежкай
З навукай новаю к людзям.
Прарок
Усхваляваныя словы ён прамаўляе ад імя званара, які склікае людзей у дні народнага свята або гора:
I завешу я звон, з усіх чутпны старой —
Раўня голас і віхру і грому.
Як пушчу яго ў ход, склічу ўміг карагод,
Ні адзін не заседзіцца дома!
Разгудзіцца мой звон ад акон да акон,
Душы збудзіць, па сэрцах удара,
Дрогнуць сковы цямніц, бліснуць іскры зарніц...
Песня званара
Купала паказаў нам такую моц чалавечага духу, такую паэтычную сілу, што міжволі схіляешся ў зямным паклоне перад подзвігам яго як паэта і грамадзяніна. Вобразы адважнага гусляра, непакорнай і гордай Бандароўны, змагара за народнае шчасце Сымона Зябліка, сельскага настаўніка Якіма Сарокі, як і ўвасоблены ў дзяўчьше вобраз маладой Беларусі, — усё гэта плен глыбокага роздуму паэта над лесам не аднаго пакалення людзей, плен вялікай яго эмацыянальнай узрушанасці.
Не адно пакаленне паэтаў прыйшло ў беларускую літаратуру пасля Купалы, прыйшло з новым вопытам жыцця, з высокім узроунем адукацыі, але усе роўна мастакі слова звяртаюцца да купалаўскай паэзіі як да узору магутнай знітаванасці грамадзянскіх, маральных, эстэтычных каштоўнасцяў. Ён не выбіраў з жыцця паэтычнае, ён бачыў жыццё, вартае паэтычнага ўзнаўлення. Быць сучасным — для яго азначала быць з часам, у якім жывеш. I ён быў з часам, у якім жыў, застаецца і застанецца з часам, у які жывуць яго нашчадкі.