Зимой море замёрзло. Рыбаки всем колхозом собрались на лёд ловить рыбу. Взяли сети и поехали на санях по льду. Поехал и рыбак Андрей, а с ним его сынишка Володя. Выехали далеко-далеко. И куда кругом ни глянь, всё лёд и лёд: это так замёрзло море. Андрей с товарищами заехал дальше всех. Наделали во льду дырок и сквозь них стали запускать сети. День был солнечный, всем было весело. Володя выпутывать рыбу из сетей и очень радовался, что много ловилось. Уже большие кучи мороженой рыбы лежали на льду. Володин папа сказал:
- Довольно, пора по домам.
Но все стали просить, чтоб остаться ночевать и с утра снова ловить. Вечером поели, завернулись поплотней в тулупы и легли спать в санях. Володя прижался к отцу, чтоб было теплей, и крепко заснул.
Вдруг ночью отец вскочил и закричал:
- Товарищи, вставайте! Смотрите, ветер какой! Не было бы беды!
Все вскочили, забегали.
- Почему нас качает? - закричал Володя.
А отец крикнул:
- Беда! Нас оторвало и несёт на льдине в море.
Все рыбаки бегали по льдине и кричали:
- Оторвало, оторвало!
А кто-то крикнул:
- Пропали!
Володя заплакал. Днём ветер стал ещё сильней, волны заплёскивали на льдину, а кругом было только море. Володин папа связал из двух шестов мачту, привязал на конце красную рубаху и поставил, как флаг. Все глядели, не видать ли где парохода. От страха никто не хотел ни есть ни пить. А Володя лежал в санях и смотрел в небо: не глянет ли солнышко. И вдруг в прогалине между туч Володя увидел самолёт и закричал:
- Самолёт! Самолёт!
Все стали кричать и махать шапками. С самолёта упал мешок. В нём была еда и записка: "Держитесь идёт!" Через час пришёл пароход и перегрузил к себе людей, сани, лошадей и рыбу. Это начальник порта узнал, что на льдине унесло восьмерых рыбаков. Он послал им на пароход и самолёт. Лётчик нашёл рыбаков и по радио сказал капитану парохода, куда идти.
У драме «Раскіданае гняздо» Янка Купала знаёміць нас з жыццём беларускай вёскі напярэдадні першай рускай рэвалюцыі 1905 года. Жыццё было цяжкім і гаротным, бо капіталістычныя адносіны, якія нараджаліся ў краіне ў канцы дзевятнаццатага стагоддзя і на пачатку дваццатага, прыводзілі да паўсюднага абеззямельвання сялянства. Разам з тым Я. Купала ў сваім творы адлюстраваў рэвалюцыйны настрой перадавой часткі сялянства, якая не хацела сядзець склаўшы рукі і чакаць лепшага жыцця, а імкнулася дабіцца гэтага жыцця са зброяй у руках. Сям'я Лявона Зябліка — тыповая вясковая сям'я таго часу. Зяблікі маюць сваю хату і невялікі надзел зямлі, які Лявон атрымаў у спадчыну ад свайго бацькі. Ды вось бяда — малады паніч захацеў адабраць гэтую зямлю. Упэўнены ў тым, што праўда на яго баку, Лявон пачынае судзіцца з панічом. На словы жонкі: «Ці з багатым беднаму судзіцца? Пакуль з багатага пух, то з беднага дух. Цэлыя вёскі такіх, як мы, з хат у поле вывозілі ад пасеваў, ад усяго дабра» — Лявон не звяртае ўвагі. Аднак, як і трэба было чакаць, суд заступіўся за паменічыка, а Лявону з сям'ёй было загадана ў кароткі тэрмін выселіцца з хаты. Для Лявона гэта было сапраўднай трагедыяй. «Сумленны жыхар, шчыры сявец», чалавек, які ўсё жыццё прарабіў на гэтай зямлі, з году ў год паліваў яе сваім потам, перацерусіў на ей кожную грудачку, ён не мог уявіць свайго жыцця без гэтай зямлі. Даведаўшыся, што справа прайграна і зямлі яму ўжо не вярнуць, Лявон вырашае скончыць жыццё самагубствам. Зразумела, ён мог бы пайсці да паніча, пакланіцца яму, але быць парабкам Лявон не хацеў ды і занадта стаміўся ўжо абіваць парогі судовых устаноў. Разам з Лявонам за зямлю змагаецца і яго старэйшы сын Сымон. У Сымона гэтакая ж самая прага да зямлі. Ён — моцны і адважны чалавек, натура гордая і свабодалюбівая. Зоська так гаворыць пра свайго брата: «Птушкаю-арлом быць бы табе і лётаць па паднябессі, як лётае вецер гэуы вольны! Толькі ж бяда — крылле не дадзена табе, саколе ты мой зоркавокі». Усёй душой Сымон ненавідзіць прыгнятальнікаў, тых, хто не дае не толькі яго сям'і, а і ўсім сялянам вольна жыць. У адрозненне ад бацькі, які не бачыў выйсця са становішча, у якім апынуўся, Лявон добра ўсвядоміў — выйсце ў барацьбе. I ён гатовы да гэтай барацьбы. Памірыцца з панічом — такой думкі няма у галаве Сымона. Для яго гэта прыніжэнне чалавечай годнасці. На прапанову маці пайсці да паніча на службу хлопец гнеўна і рашуча адказвае: «...Не пайду туды, і вы ўсе не пойдзеце. Ад наго кроку ў той бок не дам і адгэтуль не саступлю. Магіла татава стала векавечнай перагародкай паміж імі і намі, і не зніпітожыць яе сілай чалавечай! Гора таму, хто першы пераступіць гэты насып магільны над сваім родным, працягне рукі к ім і пойдзе з імі!..» Калі ў вобразе Лявона Зябліка Я. Купала хацеў паказаць даведзеную да адчаю беззямеллем частку сялянства, якая не бачыла выйсця са свайго гаротнага становішча і ўсё яшчэ спадзявалася знайсці праўду ў існуючым ладзе, то ў вобразе Сымона — перадавую, актыўную частку сялянства, гатовую выйсці на ўзброеную барацьбу з несправядлівым сацыяльным ладам.
