Ганна ўвесь час, як і Мульцік, працавала на зямлі. Ні адпачынку, ні радасці не ведала. У вайну і пад бомбамі ляжала, і ў сваей хаце гарэла, траіх дзяцей пахавала за адзін месяц. I апошні сын Віцёк нейкі няўдалы атрымаўся — цягне лес у турме. Але Ганна не азлобілася на жыццё. Яна толькі стомлена думае: «Рабіла, рабіла, рабіла; а на гэтым свеце няма чаго пакінуць.. . I нашто нарадзілася? » Навошта нарадзіўся, ведае Мульцік. У яго таксама нялёгкі лес. Ён «тры вайны адпляскаў, піабляй махноўцы секлі, кулакі ў трыццаць другім цвікамі да крыжа прымалацілі, на фінскай ногі адмарозіў, у партызанах немцы расстрэльвалі, потым ваяваў — два разы параніла, тры разы кантузіла. I гэта яшчэ не ўсё! Двух дзетак за вайну пахаваў, і ніпічымніца пасляваенная была, і хату пярун паліў, і карова здыхала, і жонка памерла, і сын апошні гадоў пяць пісем не піша» . Гора ўзмацніла душу Васіля, надзяліла яго вялікім багаццем, дабрынёй, якая, колькі ні раздавай, не вычэрпваецца, як той калодзеж, што некалі паіў усю вёску. Ад Мульціка ідзе да людзей цеплыня, спачуванне. Ён бачыць, як чакае Ганна весткі ад свайго няўдалага сына, і піпіа ад імя Віцька ліст на радыё, каб перадалі для маці яе любімую песню. I якая паэтычная, тонкая і ўзнёслая душа адкрываецца ў яго, калі ён кажа пра ласкавыя матчыны рукі, што пяклі самы смачны хлеб, пра родную хату і бярозкі пад акном. Мульцік — паэт і ў адносінах да зямлі-карміцелькі, і да сонца, якое для яго вышэй і магутней нават за бога, таму што бог карае, а Сонца дае жыццё раслінам, і жывёлам, і чалавеку. Мульцік не моліцца сонцу, ён размаўляе з ім, як з блізкім. Ён добра ведае, што нарадзіўся на Зямлі, каб сагрэць яе сваей душой, каб працаваць, хлеб расціць. Для яго шчасце не ў сытасці і не ў бяздзейнасці: «Шчасце з чужых рук заўсёды кіслае.. . Шчасце самому рабіць трэба» . Мульцік ніколі не ішоў насуперак сваім перакананням, пацверджаным жыццём папярэдніх пакаленняў поглядам. I легка ў яго на сэрцы нават перад немінучай смерцю. У Мульціку і Ганне ўвасоблена гармонія натуральнага жыцця. Менавіта ў вобразах Васіля і Ганны раскрываюцца прыродная мудрасць, далікатнасць, чысціня пачуццяў чалавека. Старыя з болем думаюць, што няма каму перадаць мудрасць, жыццёвы вопыт, што выстудзяцца іх хаты і зарасце сцяжынка да іх Вежак, перасохне чысты калодзеж, бо ніхто не будзе браць з яго вады. Яны хвалююцца, што парушацца прыродныя сувязі і асірацее зямля продкаў. I не так адзіноцтва мучыць старых, як тое, што зямля застанецца ў адзіноце
Ромашов — личность. Честный офицер, который попал в среду, пропитанную всем тем ужасом и террором, который был присущ армии во время жизни самого Куприна. Душа героя не может не травмироваться при виде всего того, что происходит вокруг. Насилия, беспредел — всё это вызывает в нем искреннее негодование. Но, увы, вызывает это лишь в нём одном. Остальное общество считает это нормой, давно устоявшейся и давно всеми принятой. Даже женственная Шурочка является "кровожадным" созданием. Солдаты в армии — рабы офицеров. Которых можно бить, над которыми можно насмехаться. Тех, кто пытается пойти против этой системы, ожидает очень нелегкая судьба. Что такое один человек против всего общества? Это сложно. Это невозможно. Назанский, пытаясь противиться, спился, а Ромашова ожидает еще более трагичная судьба. Сам герой размышляет: что армия без войны - это абсурд, и, следовательно, для того чтобы не было этого чудовищного явления «армия», а его не должно быть, надо, чтобы люди поняли ненужность войны: «...Положим, завтра, положим, сию секунду эта мысль пришла в голову всем: русским, немцам, англичанам, японцам... И вот уже нет больше войны, нет офицеров и солдат, все разошлись по домам». Куприн и пытался донести подобную мысли: для решения таких глобальных проблем в армии, для решения глобальных проблем в мире, в целом, необходимо, чтобы ОБЩЕСТВО задумалось. ОБЩЕСТВО В ЦЕЛОМ захотело перемен, поскольку небольшие группы людей, и уж тем более единицы, не изменить ход истории, не изменить ход времени вообще.
Главные герои рассказа: 1. Басаврюк. 2. Корж. 3. Петр. пересказ. На одном украинском хуторе часто показывается бродяга по имени Басаврюк, которого многие считают дьяволом в человеческом образе. Красным девушкам он любит дарить подарки. Не принять их от этого странного, жуткого казака страшно, а примешь – ночью тащится к взявшей подарок дивчине страшная нечисть из болота с рогами на голове… На том же хуторе бедный работник Петрусь влюбляется в красивую П, дочь своего богатого хозяина Коржа. П тоже любит Петруся, но Корж наотрез отказывается отдавать её за бедняка. Петрусь с горя идёт пить в кабак. Встреченный там Басаврюк сулит ему много денег, но взамен Петрусь должен сегодняшним вечером – накануне праздника Ивана Купала – пойти с ним в лес. Только в день Ивана Купала, единственный раз в году, расцветает папоротник. По уговору с Басаврюком Петрусь должен сорвать этот не дающийся нечистым рукам цветок – тогда оба они смогут найти зарытый в лесу клад. Вечером накануне Ивана Купала Басаврюк и Петрусь идут в чащу. Басаврюк оставляет Петруся одного перед папоротником. Когда тот распускается, Петрусь срывает цветок, не устрашившись даже ужасных видений сотен тянущихся к папоротнику лохматых рук. Перед Петрусём на пне появляется синий, как мертвец, Басаврюк. Они видят избушку на курьих ногах. Оттуда выскакивает чёрная собака, которая потом превращается в кошку – и в ведьму.